The Greek-English New Testament Interlinear (GENTI)

Textual Commentary Symbols

♠ The spade symbol means that the Updated American Standard Version (UASV) is completed for this chapter. It will be linked to jump you to that Bible book.
♣ The club symbol means that there is a textual issue in this verse in this variant unit. It will be linked to jump you to that textual commentary article.
♦ The diamond symbol means that there is an exegetical commentary chapter for this Bible book. It will be linked to jump you to that exegetical commentary article.
♥ The heart symbol means that there is a Bible difficulty for the verse of this Bible book. It will be linked to jump you to that Bible difficulty article.

NOTE: This project is underway, so there may be changes/corrections at times and more material will be added as well (Textual Articles♣, Bible Difficulty Articles♥, Exegetical Commentary♦, and UASV translation♠).

Mark

CHAPTER 1♠

1 ᾿ΑρχὴBeginning τοῦof the εὐαγγελίουgood news Ἰησοῦof Jesus Χριστοῦ.Christ. 2 ΚαθὼςAccording as γέγραπταιit has been written ἐνinτῷthe ἨσαίᾳIsaiah τῷthe προφήτῃprophet ἸδοὺLook! ἀποστέλλωI am sending off τὸνthe ἄγγελόνmessenger μουof me πρὸbefore προσώπουfaceσου,of you, ὃςwho κατασκευάσειwill prepare τὴνthe ὁδόνway σου·of you; 3 φωνὴvoice βοῶντοςof (one) crying out ἐνin τῇthe ἐρήμῳwilderness ἙτοιμάσατεMake you ready τὴνthe ὁδὸνway Κυρίου,of Lord, εὐθείαςstraight ποιεῖτεmake you τὰςthe τρίβουςroads αὐτοῦ,of him, 4 ἐγένετοcame to be ἸωάνηςJohn ὁthe (one) βαπτίζωνbaptizing ἐνin τῇthe ἐρήμῳwilderness κηρύσσωνpreaching βάπτισμαbaptism μετανοίαςof repentance εἰςinto ἄφεσινletting go off ἁμαρτιῶν.of sins. 5 καὶAnd ἐξεπορεύετοwas going the way out πρὸςtoward αὐτὸνhim πᾶσαall ἡthe ἸουδαίαJudean χώραcountry καὶand οἱthe ἸεροσολυμεῖταιJerusalemites πάντες,all, καὶand ἐβαπτίζοντοwere being baptized ὑπ’by αὐτοῦhim ἐνin τῷthe ἸορδάνῃJordan ποταμῷRiver ἐξομολογούμενοιopenly confessing τὰςthe ἁμαρτίαςsins αὐτῶν.of them. 6 καὶAnd ἦνwas ὁthe ἸωάνηςJohn ἐνδεδυμένοςhaving been clothed τρίχαςhairs καμήλουof camel καὶand ζώνηνgirdle δερματίνηνleathern περὶabout τὴνthe ὀσφὺνloin (s) αὐτοῦ,of him, καὶand ἔσθωνeating ἀκρίδαςlocusts καὶand μέλιhoney ἄγριον.wild. 7 καὶAnd ἐκήρυσσενhe was preaching λέγωνsaying ἜρχεταιIs coming ὁthe ἰσχυρότερόςone stronger μουof me ὀπίσωbehind μου,me, οὗof whom οὐκnot εἰμὶI am ἱκανὸςsufficient κύψαςhaving stooped λῦσαιto loosen τὸνthe ἱμάνταlace τῶνof the ὑποδημάτωνsandals αὐτοῦ·of him; 8 ἐγὼI ἐβάπτισαbaptized ὑμᾶςyou ὕδατι,to water, αὐτὸςhe δὲbut βαπτίσειwill baptize ὑμᾶςyou πνεύματιto spirit ἁγίῳ.holy.

9 ΚαὶAnd ἐγένετοit occurred ἐνin ἐκείναιςthose ταῖςthe ἡμέραιςdays ἦλθενcame ἸησοῦςJesus ἀπὸfrom ΝαζαρὲτNazareth τῆςof the ΓαλιλαίαςGalilee καὶand ἐβαπτίσθηwas baptized εἰςinto τὸνthe ἸορδάνηνJordan ὑπὸby Ἰωάνου.John. 10 καὶAnd εὐθὺςat once ἀναβαίνωνgoing up ἐκout of τοῦthe ὕδατοςwater εἶδενhe saw σχιζομένουςbeing split τοὺςthe οὐρανοὺςheavens καὶand τὸthe πνεῦμαspiritὡςas περιστερὰνdove καταβαῖνονcoming down εἰςinto αὐτόν·him; 11 καὶand φωνὴvoice ἐγένετοoccurred ἐκout of τῶνthe οὐρανῶνheavens ΣὺYou εἶare ὁthe υἱόςSon μουof me ὁthe ἀγαπητός,loved, ἐνin σοὶyou εὐδόκησα.I thought well.

12 ΚαὶAnd εὐθὺςat once τὸthe πνεῦμαspirit αὐτὸνhim ἐκβάλλειthrusts out εἰςinto τὴνthe ἔρημον.wilderness. 13 καὶAnd ἦνhe was ἐνin τῇthe ἐρήμῳwilderness τεσσεράκονταforty ἡμέραςdays πειραζόμενοςbeing temped ὑπὸby τοῦthe Σατανᾶ,Satan, καὶand ἦνhe was μετὰwith τῶνthe θηρίων,wild beasts, καὶand οἱthe ἄγγελοιangels διηκόνουνwere serving αὐτῷ.to him.

14 ΚαὶAnd μετὰafter τὸthe παραδοθῆναιto be given over τὸνthe ἸωάνηνJohn ἦλθενcame ὁthe ἸησοῦςJesus εἰςinto τὴνthe ΓαλιλαίανGalilee κηρύσσωνpreaching τὸthe εὐαγγέλιονgood news τοῦof the θεοῦGod 15 καὶand λέγωνsaying ὅτιthat ΠεπλήρωταιHas been fulfilled ὁthe καιρὸςappointed time καὶand ἤγγικενhas drawn near ἡthe βασιλείαkingdom τοῦof the θεοῦ·God; μετανοεῖτεbe you repenting καὶand πιστεύετεbe you believing ἐνin τῷthe εὐαγγελίῳ.good news.

16 ΚαὶAnd παράγωνpassing by παρὰbeside τὴνthe θάλασσανsea τῆςof the ΓαλιλαίαςGalilee εἶδενhe saw ΣίμωναSimon καὶand ᾿ΑνδρέανAndrew τὸνthe ἀδελφὸνbrother Σίμωνοςof Simon ἀμφιβάλλονταςcasting around ἐνin τῇthe θαλάσσῃ,sea, ἦσανthey were γὰρfor ἁλεεῖς·fishers; 17 καὶand εἶπενsaid αὐτοῖςto them ὁthe ἸησοῦςJesus ΔεῦτεHither ὀπίσωbehind μου,me, καὶand ποιήσωI shall make ὑμᾶςyou γενέσθαιto become ἁλεεῖςfishers ἀνθρώπων.of men. 18 καὶAnd εὐθὺςat once ἀφέντεςhaving let go off τὰthe δίκτυαnets ἠκολούθησανthey followed αὐτῷ.him. 19 ΚαὶAnd προβὰςhaving stepped before ὀλίγονlittle εἶδενhe saw ἸάκωβονJames τὸνthe [son]τοῦof the ΖεβεδαίουZebedee καὶand ἸωάνηνJohn τὸνthe ἀδελφὸνbrother αὐτοῦ,of him, καὶand αὐτοὺςthem ἐνin τῷthe πλοίῳboat καταρτίζονταςadjusting down τὰthe δίκτυα,nets, 20 καὶand εὐθὺςat once ἐκάλεσενhe called αὐτούς.them. καὶAnd ἀφέντεςhaving let go off τὸνthe πατέραfather αὐτῶνof them ΖεβεδαῖονZebedee ἐνin τῷthe πλοίῳboat μετὰwith τῶνthe μισθωτῶνhired men ἀπῆλθονthey went off ὀπίσωbehind αὐτοῦ.him. 21 ΚαὶAnd εἰσπορεύονταιthey are entering εἰςinto Καφαρναούμ.Capernaum.

ΚαὶAnd εὐθὺςat once τοῖςto the σάββασινsabbaths εἰσελθὼνhaving entered εἰςinto τὴνthe συναγωγὴνsynagogue ἐδίδασκεν. he was teaching.22 καὶAnd ἐξεπλήσσοντοthey were astounded ἐπὶupon τῇthe διδαχῇteaching αὐτοῦ,of him, ἦνhe was γὰρfor διδάσκωνteaching αὐτοὺςthem ὡςas ἐξουσίανauthority ἔχωνhaving καὶand οὐχnot ὡςas οἱthe γραμματεῖς.scribes. 23 καὶAnd εὐθὺςat once ἦνwas ἐνin τῇthe συναγωγῇsynagogue αὐτῶνof them ἄνθρωποςman ἐνin πνεύματιspirit ἀκαθάρτῳ,unclean, καὶand ἀνέκραξενhe cried out 24 λέγωνsaying ΤίWhat ἡμῖνto us καὶand σοί,to you, ἸησοῦJesus Ναζαρηνέ;Nazarene? ἦλθεςDid you come ἀπολέσαιto destroy ἡμᾶς;us? οἶδάI knowσεyou τίςwho εἶ,you are, ὁthe ἅγιοςHoly (One) τοῦof the θεοῦ.God. 25 καὶAnd ἐπετίμησενgave rebuke αὐτῷto it ὁthe ἸησοῦςJesus λέγωνsaying ΦιμώθητιBe muzzled καὶand ἔξελθεcome forth ἐξout of αὐτοῦ.him. 26 καὶAnd σπαράξανhaving convulsed αὐτὸνhim τὸthe πνεῦμαspirit τὸthe ἀκάθαρτονunclean καὶand φωνῆσανhaving sounded φωνῇto voice μεγάλῃgreat ἐξῆλθενcame forth ἐξout of αὐτοῦ.him. 27 καὶAnd ἐθαμβήθησανwere astonished ἅπαντες,all, ὥστεas-and συνζητεῖνto be seeking together αὐτοὺςthem λέγονταςsaying ΤίWhat ἐστινis τοῦτο;this? διδαχὴTeaching καινή·new; κατ’according to ἐξουσίανauthority καὶand τοῖςto the πνεύμασιspirits τοῖςthe ἀκαθάρτοιςunclean ἐπιτάσσει,he gives orders, καὶand ὑπακούουσινthey are obeying αὐτῷ.him. 28 ΚαὶAnd ἐξῆλθενwent forth ἡthe ἀκοὴhearing αὐτοῦof him εὐθὺςat once πανταχοῦeverywhere εἰςinto ὅληνwhole τὴνthe περίχωρονcountry roundabout τῆςof the Γαλιλαίας.Galilee.

29 ΚαὶAnd εὐθὺςat once ἐκout of τῆςthe συναγωγῆςsynagogue ἐξελθόντεςhaving gone forth ἦλθανthey came εἰςinto τὴνthe οἰκίανhouse Σίμωνοςof Simon καὶand ᾿ΑνδρέουAndrew μετὰwith ἸακώβουJames καὶand Ἰωάνου.John. 30 ἡThe δὲbut πενθερὰmother-in-law Σίμωνοςof Simon κατέκειτοwas lying down πυρέσσουσα,burning with fever, καὶand εὐθὺςat once λέγουσινthey are saying αὐτῷto him περὶabout αὐτῆς.her. 31 καὶAnd προσελθὼνhaving come toward ἤγειρενhe raised up αὐτὴνher κρατήσαςhaving taken hold τῆςof the χειρός·hand; καὶand ἀφῆκενlet go off αὐτὴνher ὁthe πυρετός,fever, καὶand διηκόνειshe was serving αὐτοῖς.to them.

32 ὈψίαςOf evening δὲbut γενομένης,having occurred, ὅτεwhen ἔδυσενset ὁthe ἥλιος,sun, ἔφερονthey were bringing πρὸςtoward αὐτὸνhim πάνταςall τοὺςthe (ones) κακῶςbadly ἔχονταςhaving καὶand τοὺςthe (ones) δαιμονιζομένους·being demonized; 33 καὶand ἦνwas ὅληwhole ἡthe πόλιςcity ἐπισυνηγμένηhaving been led together upon πρὸςtoward τὴνthe θύραν.door. 34 καὶAnd ἐθεράπευσενhe cured πολλοὺςmany κακῶςbadly ἔχονταςhaving ποικίλαιςto various νόσοις,sicknesses, καὶand δαιμόνιαdemons πολλὰmany ἐξέβαλεν,he threw out, καὶand οὐκnot ἤφιενhe was letting go off λαλεῖνto be speaking τὰthe δαιμόνια,demons, ὅτιbecause ᾔδεισανthey knewαὐτὸνhim ΧριστὸνChrist εἶναι.to be.

35 ΚαὶAnd πρωὶearly in morning ἔννυχαin night λίανvery much ἀναστὰςhaving stood up ἐξῆλθενhe went out καὶand ἀπῆλθενwent off εἰςinto ἔρημονlonely τόπονplace κἀκεῖand there προσηύχετο.was praying. 36 καὶAnd κατεδίωξενpursued down αὐτὸνhim ΣίμωνSimon καὶand οἱthe (ones) μετ’with αὐτοῦ,him, 37 καὶand εὗρονthey found αὐτὸνhim καὶand λέγουσινthey are saying αὐτῷto him ὅτιthat ΠάντεςAll ζητοῦσίνare seeking σε.you. 38 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ἌγωμενLet us go ἀλλαχοῦelsewhere εἰςinto τὰςthe ἐχομέναςbeing had [near] κωμοπόλεις,village cities, ἵναin order that καὶalso ἐκεῖthere κηρύξω,I might preach, εἰςinto τοῦτοthis γὰρfor ἐξῆλθον.I went out. 39 καὶAnd ἦλθενhe came κηρύσσωνpreaching εἰςinto τὰςthe συναγωγὰςsynagogues αὐτῶνof them εἰςinto ὅληνwhole τὴνthe ΓαλιλαίανGalilee καὶand τὰthe δαιμόνιαdemons ἐκβάλλων.throwing out.

40 ΚαὶAnd ἔρχεταιis coming πρὸςtoward αὐτὸνhim λεπρὸςleper παρακαλῶνentreating αὐτὸνhim καὶand γονυπετῶνkneeling down λέγωνsaying αὐτῷto him ὅτιthat ᾿ΕὰνIf ever θέλῃςyou may will δύνασαίyou are able μεme καθαρίσαι.to make clean. 41 καὶAnd σπλαγχνισθεὶςhaving been moved with pity ἐκτείναςhaving stretched out τὴνthe χεῖραhand αὐτοῦof him ἥψατοhe touched καὶand λέγειis saying αὐτῷto him Θέλω,I am willing, καθαρίσθητι·be cleansed; 42 καὶand εὐθὺςat once ἀπῆλθενwent off ἀπ’from αὐτοῦhim ἡthe λέπρα,leprosy, καὶand ἐκαθαρίσθη.he was cleansed. 43 καὶAnd ἐμβριμησάμενοςhaving given strict orders αὐτῷto him εὐθὺςat once ἐξέβαλενhe trust out αὐτόν,him, 44 καὶand λέγειis saying αὐτῷto him ὍραSee μηδενὶto no one μηδὲνnothing εἴπῃς,you should tell, ἀλλὰbut ὕπαγεbe going under σεαυτὸνyourself δεῖξονshow τῷto the ἱερεῖpriest καὶand προσένεγκεbring toward περὶabout τοῦthe καθαρισμοῦcleansing σουof you ἃwhat (things) προσέταξενdirected ΜωυσῆςMoses εἰςinto μαρτύριονwitness αὐτοῖς.to them. 45 ὁThe (one) δὲbut ἐξελθὼνhaving gone out ἤρξατοstarted κηρύσσεινto be proclaiming πολλὰmany (things) καὶand διαφημίζεινto spread abroad τὸνthe λόγον,word, ὥστεas-and μηκέτιnot yet αὐτὸνhim δύνασθαιto be able φανερῶςmanifestly εἰςinto πόλινcity εἰσελθεῖν,to enter, ἀλλὰbut ἔξωoutside ἐπ’upon ἐρήμοιςlonely τόποιςplaces ἦν·he was; καὶand ἤρχοντοwere coming πρὸςtoward αὐτὸνhim πάντοθεν.from all sides.

CHAPTER 2♠

1 ΚαὶAnd εἰσελθὼνhaving entered πάλινagain εἰςinto ΚαφαρναοὺμCapernaum δι’through ἡμερῶνdays ἠκούσθηit was heard ὅτιthat ἐνin οἴκῳhouse ἐστίν·he is; 2 καὶand συνήχθησανwere led together πολλοὶmany ὥστεas-and μηκέτιnot yet χωρεῖνto be room μηδὲnot-but τὰthe [places] πρὸςtoward τὴνthe θύραν,door, καὶand ἐλάλειhe was speaking αὐτοῖςto them τὸνthe λόγον.word. 3 καὶAnd ἔρχονταιthey come φέροντεςbringing πρὸςtoward αὐτὸνhim παραλυτικὸνparalytic αἰρόμενονbeing lifted up ὑπὸby τεσσάρων.four. 4 καὶAnd μὴnot δυνάμενοιbeing able προσενέγκαιto bring near αὐτῷto him διὰthrough τὸνthe ὄχλονcrowd ἀπεστέγασανthey unroofed τὴνthe στέγηνroof ὅπουwhere ἦν,he was, καὶand ἐξορύξαντεςhaving dug out χαλῶσιthey lower τὸνthe κράβαττονcot ὅπουwhere ὁthe παραλυτικὸςparalytic κατέκειτο.was lying down. 5 καὶAnd ἰδὼνhaving seen ὁthe ἸησοῦςJesus τὴνthe πίστινfaith αὐτῶνof them λέγειis saying τῷto the παραλυτικῷparalytic Τέκνον,Child, ἀφίενταίare being let go off σουof you αἱthe ἁμαρτίαι.sins. 6 ἦσανWere δέbut τινεςsome τῶνof the γραμματέωνscribes ἐκεῖthere καθήμενοιsitting καὶand διαλογιζόμενοιreasoning ἐνin ταῖςthe καρδίαιςhearts αὐτῶνof them 7 ΤίWhy οὗτοςthis (one) οὕτωthus λαλεῖ;speaks? βλασφημεῖ·He is blaspheming; τίςwho δύναταιis able ἀφιέναιbe letting go off ἁμαρτίαςsins εἰif μὴnot εἷςone ὁthe θεός;God? 8 καὶAnd εὐθὺςat once ἐπιγνοὺςhaving recognized ὁthe ἸησοῦςJesus τῷto the πνεύματιspirit αὐτοῦof him ὅτιthat οὕτωςthus διαλογίζονταιthey are reasoning ἐνin ἑαυτοῖςthemselves λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΤίWhy ταῦταthese (things) διαλογίζεσθεyou are reasoning ἐνin ταῖςthe καρδίαιςhearts ὑμῶν;of you? 9 τίWhich ἐστινis εὐκοπώτερον,easier, εἰπεῖνto say τῷto the παραλυτικῷparalytic ᾿ΑφίενταίAre being let go off σουof you αἱthe ἁμαρτίαι,sins, ἢor εἰπεῖνto say ᾿ΕγείρουGet up καὶand ἆρονlift up τὸνthe κράβαττόνcot σουof you καὶand περιπάτει;be walking about? 10 ἵναIn order that δὲbut εἰδῆτεyou might know ὅτιthat ἐξουσίανauthority ἔχειis having ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman ἀφιέναιto let go off ἁμαρτίαςsins ἐπὶupon τῆςthe γῆς—earth— λέγειhe is saying τῷto the παραλυτικῷparalytic 11 ΣοὶTo you λέγω,I am saying, ἔγειρεBe getting up ἆρονlift up τὸνthe κράβαττόνcot σουof you καὶand ὕπαγεbe going under εἰςinto τὸνthe οἶκόνhouse σου.of you. 12 καὶAnd ἠγέρθηhe got up καὶand εὐθὺςat once ἄραςhaving lifted up τὸνthe κράβαττονcot ἐξῆλθενhe went out 
 ἔμπροσθενin front πάντων,of all, ὥστεas-and ἐξίστασθαιto stand out of themselves πάνταςall καὶand δοξάζεινto be glorifying τὸνthe θεὸνGod λέγονταςsaying ὅτιthat ΟὕτωςThus οὐδέποτεnever εἴδαμεν.we saw.

13 ΚαὶAnd ἐξῆλθενhe went out πάλινagain παρὰbeside τὴνthe θάλασσαν·sea; καὶand πᾶςall ὁthe ὄχλοςcrowd ἤρχετοwas coming πρὸςtoward αὐτόν,him, καὶand ἐδίδασκενhe was teaching αὐτούς.them. 14 ΚαὶAnd παράγωνpassing by εἶδενhe saw ΛευεὶνLevi τὸνthe [son] τοῦof the ἉλφαίουAlphaeus καθήμενονsitting ἐπὶupon τὸthe τελώνιον,tax office, καὶand λέγειhe is saying αὐτῷto him ᾿ΑκολούθειBe following μοι.me. καὶAnd ἀναστὰςhaving stood up ἠκολούθησενhe followed αὐτῷ.him. 15 ΚαὶAnd γίνεταιit occurs κατακεῖσθαιto be lying down αὐτὸνhim ἐνin τῇthe οἰκίᾳhouse αὐτοῦ,of him, καὶand πολλοὶmany τελῶναιtax collectors καὶand ἁμαρτωλοὶsinners συνανέκειντοwere lying up with τῷthe ἸησοῦJesus καὶand τοῖςthe μαθηταῖςdisciples αὐτοῦ,of him, ἦσανwere γὰρfor πολλοὶmany καὶand ἠκολούθουνthey were following αὐτῷ.him. 16 καὶAnd οἱthe γραμματεῖςscribes τῶνof the ΦαρισαίωνPharisees ἰδόντεςhaving seen ὅτιthat ἐσθίειhe eats μετὰwith τῶνthe ἁμαρτωλῶνsinners καὶand τελωνῶνtax collectors ἔλεγονwere saying τοῖςto the μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him ὍτιThat μετὰwith τῶνthe τελωνῶνtax collectors καὶand ἁμαρτωλῶνsinners ἐσθίει;he eats? 17 καὶAnd ἀκούσαςhaving heard ὁthe ἸησοῦςJesus λέγειis saying αὐτοῖςto them ὅτιthat ΟὐNot χρείανneed ἔχουσινare having οἱthe (ones) ἰσχύοντεςbeing strong ἰατροῦof healer ἀλλ’but οἱthe (ones) κακῶςbadly ἔχοντες·having; οὐκnot ἦλθονI came καλέσαιto call δικαίουςrighteous (ones) ἀλλ’but ἁμαρτωλούς.sinners.

18 ΚαὶAnd ἦσανwere οἱthe μαθηταὶdisciples Ἰωάνουof John καὶand οἱthe ΦαρισαῖοιPharisees νηστεύοντες.fasting. καὶAnd ἔρχονταιthey are coming καὶand λέγουσινare saying αὐτῷto him ΔιὰThrough τίwhat οἱthe μαθηταὶdisciples Ἰωάνουof John καὶand οἱthe μαθηταὶdisciples τῶνof the ΦαρισαίωνPharisees νηστεύουσιν,are fasting, οἱthe δὲbut σοὶyour μαθηταὶdisciples οὐnot νηστεύουσιν;are fasting?19 καὶAnd εἶπενsaid αὐτοῖςto them ὁthe ἸησοῦςJesus ΜὴNot δύνανταιare able οἱthe υἱοὶsons τοῦof the νυμφῶνοςbridechamber ἐνin ᾧwhat [time] ὁthe νυμφίοςbridegroom μετ’with αὐτῶνthem ἐστὶνis νηστεύειν;to be fasting? ὅσονHow much χρόνονtime ἔχουσινthey are having τὸνthe νυμφίονbridegroom μετ’with αὐτῶνthem οὐnot δύνανταιthey are able νηστεύειν·to be fasting; 20 ἐλεύσονταιwill come δὲbut ἡμέραιdays ὅτανwhen ἀπαρθῇmight be taken off ἀπ’from αὐτῶνthem ὁthe νυμφίος,bridegroom, καὶand τότεthen νηστεύσουσινthey will fast ἐνin ἐκείνῃthat τῇthe ἡμέρᾳ.day. 21 οὐδεὶςNo one ἐπίβλημαpatch ῥάκουςof cloth ἀγνάφουunshrunk ἐπιράπτειsews ἐπὶupon ἱμάτιονouter garment παλαιόν·old; εἰif δὲbut μή,not, αἴρειis lifting up τὸthe πλήρωμαfullness ἀπ’from αὐτοῦit τὸthe καινὸνnew one τοῦof the παλαιοῦ,old one, καὶand χεῖρονworse σχίσμαsplit γίνεται.it becomes. 22 καὶAnd οὐδεὶςno one βάλλειis thrusting οἶνονwine νέονnew εἰςinto ἀσκοὺςskin bags παλαιούς·old; εἰif δὲbut μή,not, ῥήξειwill burst ὁthe οἶνοςwine τοὺςthe ἀσκούς,skin bags, καὶand ὁthe οἶνοςwine ἀπόλλυταιis being lost καὶalso οἱthe ἀσκοί·skin bags; ἀλλὰbut οἶνονwine νέονnew εἰςinto ἀσκοὺςskin bags καινούς.new.

23 ΚαὶAnd ἐγένετοit happened αὐτὸνhim ἐνin τοῖςthe σάββασινsabbaths διαπορεύεσθαιto be proceeding διὰthrough τῶνthe σπορίμων,grainfields, καὶand οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him ἤρξαντοstarted ὁδὸνway ποιεῖνto be doing τίλλοντεςplucking τοὺςthe στάχυας.heads of grain. 24 καὶAnd οἱthe ΦαρισαῖοιPharisees ἔλεγονwere saying αὐτῷto him ἼδεSee τίwhy ποιοῦσινare they doing τοῖςto the σάββασινsabbaths ὃwhich οὐκnot ἔξεστιν;is lawful? 25 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΟὐδέποτεNever ἀνέγνωτεdid you read τίwhat ἐποίησενdid ΔαυεὶδDavid ὅτεwhen χρείανneed ἔσχενhe had καὶand ἐπείνασενhe got hungry αὐτὸςhe καὶand οἱthe (ones) μετ’with αὐτοῦ;him? 26 πῶςHow εἰσῆλθενhe entered εἰςinto τὸνthe οἶκονhouse τοῦof the θεοῦGod ἐπὶinto ᾿ΑβιάθαρAbiathar ἀρχιερέωςchief priest καὶand τοὺςthe ἄρτουςloaves τῆςof the προθέσεωςpresentation ἔφαγεν,he ate, οὓςwhich οὐκnot ἔξεστινit is lawful φαγεῖνto eat εἰif μὴnot τοὺςthe ἱερεῖς,priests, καὶand ἔδωκενhe gave καὶalso τοῖςto the (ones) σὺνtogether with αὐτῷhim οὖσιν;being?27 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ΤὸThe σάββατονsabbath διὰthrough τὸνthe ἄνθρωπονman ἐγένετοcame to be καὶand οὐχnot ὁthe ἄνθρωποςman διὰthrough τὸthe σάββατον·sabbath; 28 ὥστεas-and κύριόςLord ἐστινis ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman καὶalso τοῦof the σαββάτου.sabbath.

CHAPTER 3♠

1 ΚαὶAnd εἰσῆλθενhe entered πάλινagain εἰςinto συναγωγήν,synagogue, καὶand ἦνwas ἐκεῖthere ἄνθρωποςman ἐξηραμμένηνhaving been dried up ἔχωνhaving τὴνthe χεῖρα·hand; 2 καὶand παρετήρουνthey were observing beside αὐτὸνhim εἰif τοῖςto theσάββασινsabbaths θεραπεύσειhe will cure αὐτόν,him, ἵναin order that κατηγορήσωσινthey might accuse αὐτοῦ.him. 3 καὶAnd λέγειhe is saying τῷto the ἀνθρώπῳman τῷto the (one) τὴνthe χεῖραhand ἔχοντιhaving ξηράνwithered ἜγειρεBe getting up εἰςinto τὸthe μέσον.midst. 4 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ἜξεστινIs it lawful τοῖςto the σάββασινsabbaths ἀγαθοποιῆσαιto do good ἢor κακοποιῆσαι,to do bad, ψυχὴνsoul σῶσαιto save ἢor ἀποκτεῖναι;to kill? οἱThe (ones) δὲbut ἐσιώπων.were being silent. 5καὶAnd περιβλεψάμενοςhaving looked around on αὐτοὺςthem μετ’with ὀργῆς,wrath, συνλυπούμενοςbeing thoroughly grieved ἐπὶupon τῇthe πωρώσειdulling τῆςof the καρδίαςheart αὐτῶν,of them, λέγειhe says τῷto the ἀνθρώπῳman ἜκτεινονStretch out τὴνthe χεῖράhand σου·of you; καὶand ἐξέτεινεν,he stretched out, καὶand ἀπεκατεστάθηwas restored ἡthe χεὶρhand αὐτοῦ.of him. 6 ΚαὶAnd ἐξελθόντεςhaving gone out οἱthe ΦαρισαῖοιPharisees εὐθὺςat once μετὰwith τῶνthe ἩρῳδιανῶνHerodians συμβούλιονcounsel together ἐδίδουνwere giving κατ’down on αὐτοῦhim ὅπωςso that αὐτὸνhim ἀπολέσωσιν.they might destroy.

7 ΚαὶAnd ὁthe ἸησοῦςJesus μετὰwith τῶνthe μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him ἀνεχώρησενwithdrew πρὸςtoward τὴνthe θάλασσαν·sea; καὶand πολὺmuch πλῆθοςmultitude ἀπὸfrom τῆςthe ΓαλιλαίαςGalilee ἠκολούθησεν,followed, καὶand ἀπὸfrom τῆςthe ἸουδαίαςJudea 8 καὶand ἀπὸfrom ἸεροσολύμωνJerusalem καὶand ἀπὸfrom τῆςthe ἸδουμαίαςIdumea καὶand πέρανother side τοῦof the ἸορδάνουJordan καὶand περὶabout ΤύρονTyre καὶand Σιδῶνα,Sidon, πλῆθοςmultitude πολύ,much, ἀκούοντεςhearing ὅσαas many (things)ποιεῖas he is doing ἦλθανcame πρὸςtoward αὐτόν.him. 9 καὶAnd εἶπενhe said τοῖςto the μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him ἵναin order that πλοιάριονlittle boat προσκαρτερῇshould constantly be serviceable αὐτῷto him διὰthrough τὸνthe ὄχλονcrowd ἵναin order that μὴnot θλίβωσινthey might press upon αὐτόν·him; 10 πολλοὺςmany γὰρfor ἐθεράπευσεν,he cured, ὥστεas-and ἐπιπίπτεινto be falling upon αὐτῷhim ἵναin order that αὐτοῦof him ἅψωνταιmight touch ὅσοιas many as εἶχονwere having μάστιγας.scourges. 11 καὶAnd τὰthe πνεύματαspirits τὰthe ἀκάθαρτα,unclean, ὅτανwhenever αὐτὸνhim ἐθεώρουν,they were beholding, προσέπιπτονwere falling toward αὐτῷhim καὶand ἔκραζονwere crying out λέγονταsaying ὅτιthat ΣὺYou εἶare ὁthe υἱὸςSon τοῦof the θεοῦ.God. 12 καὶAnd πολλὰmany (things) ἐπετίμαhe was saying in rebuke αὐτοῖςto them ἵναin order that μὴnot αὐτὸνhim φανερὸνmanifest ποιήσωσιν.they should make.

13 ΚαὶAnd ἀναβαίνειhe is stepping up εἰςinto τὸthe ὄροςmountain καὶand προσκαλεῖταιcalls toward himself οὓςwhom ἤθελενwas wantingαὐτός,he, καὶand ἀπῆλθονthey went off πρὸςtoward αὐτόν.him. 14 καὶAnd ἐποίησενhe made δώδεκα,twelve, οὓςwhom καὶalso ἀποστόλουςapostles ὠνόμασεν,he named, ἵναin order that ὦσινthey might be μετ’with αὐτοῦhim καὶand ἵναin order that ἀποστέλλῃhe may send off αὐτοὺςthem κηρύσσεινto be preaching 15 καὶand ἔχεινto be having ἐξουσίανauthority ἐκβάλλεινto be throwing outτὰthe δαιμόνια·demons;

16 καὶand ἐποίησενhe made τοὺςthe δώδεκαtwelve καὶand ἐπέθηκενhe put upon ὄνομαname τῷto the ΣίμωνιSimon Πέτρον,Peter, 17 καὶand ἸάκωβονJames τὸνthe [son] τοῦof the ΖεβεδαίουZebedee καὶand ἸωάνηνJohn τὸνthe ἀδελφὸνbrother τοῦof the ἸακώβουJames καὶand ἐπέθηκενhe put upon αὐτοῖςthem ὄνομαname Βοανηργές,Boanerges, ὅwhich ἐστινis ΥἱοὶSons Βροντῆς,of Thunder,18 καὶand ᾿ΑνδρέανAndrew καὶand ΦίλιππονPhilip καὶand Βαρθολομαῖον
Bartholomew καὶand ΜαθθαῖονMatthew καὶand ΘωμᾶνThomas καὶand ἸάκωβονJames τὸνthe [son] τοῦof the ἉλφαίουAlphaeus καὶand ΘαδδαῖονThaddaeus καὶand ΣίμωναSimon τὸνthe ΚαναναῖονCananaean 19 καὶand ἸούδανJudas Ἰσκαριώθ,Iscariot, ὃςwho καὶalso παρέδωκενgave over αὐτόν.him.

ΚαὶAnd ἔρχεταιhe comes εἰςinto οἶκον·house; 20 καὶand συνέρχεταιcomes together πάλινagain ὁthe ὄχλος,crowd, ὥστεas-and μὴnot δύνασθαιto be able αὐτοὺςthem μηδὲnot-but ἄρτονbread φαγεῖν.to eat. 21 καὶAnd ἀκούσαντεςhaving heard οἱthe (ones) παρ’beside αὐτοῦhim ἐξῆλθονwent out κρατῆσαιto lay hold of αὐτόν,him, ἔλεγονthey were saying γὰρfor ὅτιthat ἐξέστη.he stood out [of his mind].22 καὶAnd οἱthe γραμματεῖςscribes οἱthe (ones) ἀπὸfrom ἸεροσολύμωνJerusalem καταβάντεςhaving come down ἔλεγονwere saying ὅτιthat ΒεεζεβοὺλBeelzebul ἔχει,he is having, καὶand ὅτιthat ἐνin τῷthe ἄρχοντιruler τῶνof the δαιμονίωνdemons ἐκβάλλειhe is throwing out τὰthe δαιμόνια.demons. 23 καὶAnd προσκαλεσάμενοςhaving called toward himself αὐτοὺςthem ἐνin παραβολαῖςparables ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ΠῶςHow δύναταιis able ΣατανᾶςSatan ΣατανᾶνSatan ἐκβάλλειν;to be throwing out? 24 καὶAnd ἐὰνif ever βασιλείαkingdom ἐφ’upon ἑαυτὴνitself μερισθῇ,should be divided, οὐnot δύναταιis able σταθῆναιto stand ἡthe βασιλείαkingdom ἐκείνη·that; 25 καὶand ἐὰνif ever οἰκίαhouse ἐφ’upon ἑαυτὴνitself μερισθῇ,should be divided, οὐnot δυνήσεταιwill be able ἡthe οἰκίαhouse ἐκείνηthat στῆναι·to stand; 26 καὶand εἰif ὁthe ΣατανᾶςSatan ἀνέστηstood up ἐφ’upon ἑαυτὸνhimself καὶand ἐμερίσθη,was divided, οὐnot δύναταιis able στῆναιto stand ἀλλὰbut τέλοςend ἔχει.he is having.27 ἀλλ’But οὐnot δύναταιis able οὐδεὶςno one εἰςinto τὴνthe οἰκίανhouse τοῦof the ἰσχυροῦstrong [man] εἰσελθὼνhaving entered τὰthe σκεύηvessels αὐτοῦof him διαρπάσαιto plunder ἐὰνif ever μὴnot πρῶτονfirst τὸνthe ἰσχυρὸνstrong [man] δήσῃ,he should bind, καὶand τότεthenτὴνthe οἰκίανhouse αὐτοῦof him διαρπάσει.he will plunder. 28 ᾿ΑμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat πάνταall (things) ἀφεθήσεταιwill be let go off τοῖςto the υἱοῖςsons τῶνof the ἀνθρώπων,men, τὰthe ἁμαρτήματαsins καὶand αἱthe βλασφημίαιblasphemies ὅσαas many as ἐὰνif ever βλασφημήσωσιν·they might blasphemously commit; 29 ὃςwho δ’but ἂνlikely βλασφημήσῃshould blaspheme εἰςinto τὸthe πνεῦμαspirit τὸthe ἅγιον,holy, οὐκnot ἔχειhe is having ἄφεσινletting go off εἰςinto τὸνthe αἰῶνα,age, ἀλλὰbut ἔνοχόςheld inἐστινis αἰωνίουof everlasting ἁμαρτήματος.sin. 30 ὅτιBecause ἔλεγονthey were saying ΠνεῦμαSpirit ἀκάθαρτονunclean ἔχει.he is having.

31 ΚαὶAnd ἔρχονταιare coming ἡthe μήτηρmother αὐτοῦof him καὶand οἱthe ἀδελφοὶbrothers αὐτοῦof him καὶand ἔξωoutside στήκοντεςstanding ἀπέστειλανthey sent off πρὸςtoward αὐτὸνhim καλοῦντεςcalling αὐτόν.him. 32 καὶAnd ἐκάθητοwas sitting περὶabout αὐτὸνhim ὄχλος,crowd, καὶand λέγουσινthey are saying αὐτῷto him ἸδοὺLook! ἡThe μήτηρmother σουof you καὶand οἱthe ἀδελφοίbrothers σουof you ἔξωoutside ζητοῦσίνare seeking σε.you. 33 καὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered αὐτοῖςto them λέγειhe is saying ΤίςWho ἐστινis ἡthe μήτηρmother μουof me καὶand οἱthe ἀδελφοί;brothers? 34 καὶAnd περιβλεψάμενοςhaving looked around on τοὺςthe (ones) περὶabout αὐτὸνhim κύκλῳto circle καθημένουςsitting λέγειhe is saying ἼδεSee ἡthe μήτηρmother μουof me καὶand οἱthe ἀδελφοίbrothers μου·of me; 35 ὃςwho ἂνlikely ποιήσῃshould do τὸthe θέλημαwill τοῦof the θεοῦ,God, οὗτοςthis (one) ἀδελφόςbrother μουof me καὶand ἀδελφὴsisterκαὶand μήτηρmother ἐστίν.is.

CHAPTER 4♠

1 ΚαὶAnd πάλινagain ἤρξατοhe started διδάσκεινto be teaching παρὰbeside τὴνthe θάλασσαν.sea. καὶAnd συνάγεταιis being led together πρὸςtoward αὐτὸνhim ὄχλοςcrowd πλεῖστος,most, ὥστεas-and αὐτὸνhim εἰςinto πλοῖονboat ἐμβάνταhaving stepped in καθῆσθαιto sitἐνin τῇthe θαλάσσῃ,sea, καὶand πᾶςall ὁthe ὄχλοςcrowd πρὸςtoward τὴνthe θάλασσανsea ἐπὶupon τῆςthe γῆςearth ἦσαν.they were. 2 καὶAnd ἐδίδασκενhe was teaching αὐτοὺςthem ἐνin παραβολαῖςparables πολλά,many (things), καὶand ἔλεγενwas saying αὐτοῖςto them ἐνin τῇthe διδαχῇteaching αὐτοῦof him 3 ᾿Ακούετε.Be you hearing. ἰδοὺLook! ἐξῆλθενWent out ὁthe (one) σπείρωνsowing σπεῖραι.to sow. 4 καὶAnd ἐγένετοit happened ἐνin τῷthe σπείρεινto be sowing ὃwhich [seed] μὲνindeed ἔπεσενfell παρὰbeside τὴνthe ὁδόν,way, καὶand ἦλθενcame τὰthe πετεινὰbirds καὶand κατέφαγενate down αὐτό.it. 5 καὶAnd ἄλλοanother [seed] ἔπεσενfell ἐπὶupon τὸthe πετρῶδεςrocky [place] καὶand ὅπουwhere οὐκnot εἶχενit was having γῆνearth πολλήν,much, καὶand εὐθὺςat once ἐξανέτειλενit rose up out διὰthrough τὸthe μὴnot ἔχεινto be having βάθοςdepth γῆς·of earth; 6 καὶand ὅτεwhen ἀνέτειλενrose up ὁthe ἥλιοςsun ἐκαυματίσθηit was scorched καὶand διὰthrough τὸthe μὴnot ἔχεινto be having ῥίζανroot ἐξηράνθη.it was dried up. 7 καὶAnd ἄλλοanother [seed] ἔπεσενfell εἰςinto τὰςthe ἀκάνθας,thorns, καὶand ἀνέβησανcame up αἱthe ἄκανθαιthorns καὶand συνέπνιξανchoked αὐτό,it, καὶand. καρπὸνfruit οὐκnot ἔδωκεν.it gave. 8 καὶAnd ἄλλαother [seeds] ἔπεσενfell εἰςinto τὴνthe γῆνearth τὴνthe καλήν,fine, καὶand ἐδίδουwas giving καρπὸνfruit ἀναβαίνονταcoming up καὶand αὐξανόμενα,increasing, καὶand ἔφερενwas bringing εἰςinto τριάκονταthirty καὶand ἐνin ἑξήκονταsixty καὶand ἐνin ἑκατόν.one hundred. 9 ΚαὶAnd ἔλεγενhe was sayingὋςWho ἔχειis having ὦταears ἀκούεινto be hearing ἀκουέτω.let him be hearing.

10 ΚαὶAnd ὅτεwhen ἐγένετοhe got to be κατὰaccording to μόνας,only (ones), ἠρώτωνwere questioning on αὐτὸνhim οἱthe (ones) περὶabout αὐτὸνhim σὺνtogether with τοῖςthe δώδεκαtwelve τὰςthe παραβολάς.parables. 11 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ὙμῖνTo you τὸthe μυστήριονmystery δέδοταιhas been given τῆςof the βασιλείαςkingdom τοῦof the θεοῦ·God; ἐκείνοιςto those δὲbut τοῖςthe (ones) ἔξωoutside ἐνin παραβολαῖςparables τὰthe πάνταall (things) γίνεται,is occurring, 12 ἵναin order that βλέποντεςlooking βλέπωσιthey might look καὶand μὴnot ἴδωσιν,should see, καὶand ἀκούοντεςhearing ἀκούωσιthey might hear καὶand μὴnot συνίωσιν,should comprehend, μήnot ποτεat any time ἐπιστρέψωσινthey should turn back καὶand ἀφεθῇit should be let go off αὐτοῖς.to them. 13 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΟὐκNot οἴδατεhave you known τὴνthe παραβολὴνparable ταύτην,this, καὶand πῶςhow πάσαςall τὰςthe παραβολὰςparables γνώσεσθε;will you have acquaintance with?

14 ὉThe (one) σπείρωνsowing τὸνthe λόγονword σπείρει.is sowing. 15 οὗτοιThese δέbut εἰσινare οἱthe (ones) παρὰbeside τὴνthe ὁδὸνway ὅπουwhere σπείρεταιis being sown ὁthe λόγος,word, καὶand ὅτανwhenever ἀκούσωσινthey might hear εὐθὺςat once ἔρχεταιis coming ὁthe ΣατανᾶςSatan καὶand αἴρειis lifting up τὸνthe λόγονword τὸνthe (one) ἐσπαρμένονhaving been sown εἰςinto αὐτούς.them. 16 καὶAnd οὗτοίthese εἰσινare ὁμοίωςlikewise οἱthe (ones) ἐπὶupon τὰthe πετρώδηrocky [places] σπειρόμενοι,being sown, οἳwho ὅτανwhenever ἀκούσωσινthey might hear τὸνthe λόγονword εὐθὺςat once μετὰwith χαρᾶςjoy λαμβάνουσινthey are accepting αὐτόν,it, 17 καὶand οὐκnot ἔχουσινthey are having ῥίζανroot ἐνin ἑαυτοῖςthemselves ἀλλὰbut πρόσκαιροίtemporary εἰσιν,they are, εἶταnext γενομένηςoccurring θλίψεωςof tribulation ἢor διωγμοῦof persecution διὰthrough τὸνthe λόγονword εὐθὺςat once σκανδαλίζονται.they are being stumbled. 18 καὶAnd ἄλλοιothers εἰσὶνare οἱthe (ones) εἰςinto τὰςthe ἀκάνθαςthorns σπειρόμενοι·being sown; οὗτοίthese εἰσινare οἱthe (ones) τὸνtheλόγονword ἀκούσαντες,having heard, 19 καὶand αἱthe μέριμναιanxieties τοῦof the αἰῶνοςage καὶand ἡthe ἀπάτηseductiveness τοῦof the πλούτουriches καὶand αἱthe περὶabout τὰthe λοιπὰleftover (things) ἐπιθυμίαιdesires εἰσπορευόμεναιmaking their way in συνπνίγουσινare choking together τὸνthe λόγον,word, καὶand ἄκαρποςunfruitful γίνεται.it becomes. 20 καὶAnd ἐκεῖνοίthose εἰσινare οἱthe (ones) ἐπὶupon τὴνthe γῆνearth τὴνthe καλὴνfine σπαρέντες,having been sown, οἵτινεςwho ἀκούουσινare hearing τὸνthe λόγονword καὶand παραδέχονταιaccept alongside καὶand καρποφοροῦσινbear fruit ἐνin τριάκονταthirty καὶand ἐνin ἑξήκονταsixty καὶand ἐνin ἑκατόν.one hundred.

21 ΚαὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ὅτιthat ΜήτιNot what ἔρχεταιis coming ὁthe λύχνοςlamp ἵναin order that ὑπὸunder τὸνthe μόδιονmeasuring basket τεθῇit should be put ἢor ὑπὸunder τὴνthe κλίνην,bed, οὐχnot ἵναin order that ἐπὶupon τὴνthe λυχνίανlampstand τεθῇ;should be put? 22 οὐNot γὰρfor ἔστινis κρυπτὸν(something) hidden ἐὰνif ever μὴnot ἵναin order that φανερωθῇ,it should be manifested, οὐδὲneither ἐγένετοbecame ἀπόκρυφον(something) carefully concealed ἀλλ’but ἵναin order that ἔλθῃit should come εἰςinto φανερόν.manifest. 23 ΕἴIf τιςanyone ἔχειis having ὦταears ἀκούεινto be hearing ἀκουέτω.let him be hearing.

24 ΚαὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ΒλέπετεBe you looking at τίwhat ἀκούετε.you are hearing. ἐνIn ᾧwhat μέτρῳmeasure μετρεῖτεyou are measuring μετρηθήσεταιit will be measured ὑμῖνto you καὶand προστεθήσεταιit will be added ὑμῖν.to you. 25 ὃςWho γὰρfor ἔχει,is having, δοθήσεταιit will be given αὐτῷ·to him; καὶand ὃςwho οὐκnot ἔχει,is having, καὶalso ὃwhich ἔχειhe is having ἀρθήσεταιwill be lifted up ἀπ’from αὐτοῦ.him. 26 ΚαὶAnd ἔλεγενhe was saying ΟὕτωςThus ἐστὶνis ἡthe βασιλείαkingdom τοῦof the θεοῦGod ὡςas ἄνθρωποςman βάλῃmight throw τὸνthe σπόρονseed ἐπὶupon τῆςthe γῆςearth 27 καὶand καθεύδῃhe may be sleeping καὶand ἐγείρηταιmay be rising up νύκτα[at] night καὶand ἡμέραν,[by] day, καὶand ὁthe σπόροςseed βλαστᾷmay be sprouting καὶand μηκύνηταιmay be lengthening ὡςas οὐκnot οἶδενhas known αὐτός.he. 28 αὐτομάτηOf its own self ἡtheγῆearth καρποφορεῖ,is bearing fruit, πρῶτονfirst χόρτον,grass-blade, εἶτενnext στάχυν,stalk head, εἶτενnext πλήρηfull σῖτονgrain ἐνin τῷthe στάχυϊ.stalk head. 29 ὅτανWhenever δὲbut παραδοῖshould give over ὁthe καρπός,fruit, εὐθὺςat once ἀποστέλλειhe sends off τὸthe δρέπανον,sickle, ὅτιbecause παρέστηκενhas stood beside ὁthe θερισμός.harvest.

30 ΚαὶAnd ἔλεγενhe was saying ΠῶςHow ὁμοιώσωμενmight we liken τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦ,God, ἢor ἐνin τίνιwhat αὐτὴνit παραβολῇparable θῶμεν;might we put? 31 ὡςAs κόκκῳto grain σινάπεως,of mustard, ὃςwhich ὅτανwhenever σπαρῇit might be sown ἐπὶupon τῆςthe γῆς,earth, μικρότερονsmaller ὂνbeing πάντωνof all τῶνthe σπερμάτωνseeds τῶνthe (ones) ἐπὶupon τῆςthe γῆς—earth— 32 καὶand ὅτανwhenever σπαρῇ,it might be sown, ἀναβαίνειit comes up καὶand γίνεταιbecomes μεῖζονgreater πάντωνof all τῶνthe λαχάνωνvegetables καὶand ποιεῖis making κλάδουςbranches μεγάλους,great, ὥστεas-and δύνασθαιto be able ὑπὸunder τὴνthe σκιὰνshadow αὐτοῦof it τὰthe πετεινὰbirds τοῦof the οὐρανοῦheaven κατασκηνοῖν.to tent down.

33 ΚαὶAnd τοιαύταιςto suchlike παραβολαῖςparables πολλαῖςmany ἐλάλειhe was speaking αὐτοῖςto them τὸνthe λόγον,word, καθὼςaccording as ἠδύναντοthey were able ἀκούειν·to be hearing; 34 χωρὶςapart from δὲbut παραβολῆςparable οὐκnot ἐλάλειhe was speaking αὐτοῖς,to them, κατ’according to ἰδίανprivate [spot] δὲbut τοῖςto the ἰδίοιςown μαθηταῖςdisciples ἐπέλυενhe was explaining πάντα.all (things).

35 ΚαὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ἐνin ἐκείνῃthat τῇthe ἡμέρᾳday ὀψίαςof evening γενομένηςhaving come to be ΔιέλθωμενLet us go through εἰςinto τὸthe πέραν.other side. 36 καὶAnd ἀφέντεςhaving let go off τὸνthe ὄχλονcrowd παραλαμβάνουσινthey are taking along αὐτὸνhim ὡςas ἦνhe was ἐνin τῷthe πλοίῳ,boat, καὶand ἄλλαother πλοῖαboats ἦνwas μετ’with αὐτοῦ.him. 37 καὶAnd γίνεταιoccurs λαῖλαψhurricane μεγάληgreat ἀνέμου,of wind, καὶand τὰthe κύματαwaves ἐπέβαλλενwas throwing uponεἰςinto τὸthe πλοῖον,boat, ὥστεas-and ἤδηalready γεμίζεσθαιto be getting filled τὸthe πλοῖον.boat. 38 καὶAnd αὐτὸςhe ἦνwas ἐνin τῇthe πρύμνῃstern ἐπὶupon τὸthe προσκεφάλαιονpillow καθεύδων·sleeping; καὶand ἐγείρουσινthey wake up αὐτὸνhim καὶand λέγουσινare saying αὐτῷto him Διδάσκαλε,Teacher, οὐnot μέλειit is of concern σοιto you ὅτιthat ἀπολλύμεθα;we are perishing? 39 καὶAnd διεγερθεὶςhaving been raised up ἐπετίμησενhe gave rebuke τῷto the ἀνέμῳwind καὶand εἶπενsaid τῇto the θαλάσσῃsea Σιώπα,Be silent, πεφίμωσο.be having been muzzled. καὶAnd ἐκόπασενabated ὁthe ἄνεμος,wind, καὶand ἐγένετοcame to be γαλήνηcalm μεγάλη.great. 40 καὶAnd εἶπενhe said αὐτοῖςto them ΤίWhy δειλοίcowardly ἐστε;are you? οὔπωNot yet ἔχετεare you having πίστιν;faith? 41 καὶAnd ἐφοβήθησανthey feared φόβονfear μέγαν,great, καὶand ἔλεγονthey were saying πρὸςtoward ἀλλήλουςone another ΤίςWho ἄραreally οὗτόςthisἐστινis ὅτιthat καὶalso ὁthe ἄνεμοςwind καὶand ἡthe θάλασσαsea ὑπακούειis obedient αὐτῷ;to him?

CHAPTER 5♠

1 ΚαὶAnd ἦλθονthey came εἰςinto τὸthe πέρανother side τῆςof the θαλάσσηςsea εἰςinto τὴνthe χώρανcountry τῶνof the Γερασηνῶν.Gerasenes. 2 καὶAnd ἐξελθόντοςhaving got out αὐτοῦof him ἐκout of τοῦthe πλοίουboat εὐθὺςat once ὑπήντησενmet αὐτῷhim ἐκout of τῶνthe μνημείωνmemorial tombs ἄνθρωποςman ἐνin πνεύματιspirit ἀκαθάρτῳ,unclean, 3 ὃςwho τὴνthe κατοίκησινdwelling εἶχενwas having ἐνin τοῖςthe μνήμασιν,remembrance tombs, καὶand οὐδὲnot-but ἁλύσειto chain οὐκέτιnot yet οὐδεὶςno one ἐδύνατοwas able αὐτὸνhim δῆσαιto bind 4 διὰthrough τὸthe αὐτὸνhim πολλάκιςmany times πέδαιςto fetters καὶand ἁλύσεσιchains δεδέσθαιto have been bound καὶand διεσπάσθαιto have been snapped apart ὑπ’by αὐτοῦhim τὰςthe ἁλύσειςchains καὶand τὰςthe πέδαςfetters συντετρίφθαι,to have been smashed, καὶand οὐδεὶςno one ἴσχυενwas having strength αὐτὸνhim δαμάσαι·to subdue; 5 καὶand διὰthrough παντὸςall νυκτὸςnight καὶand ἡμέραςday ἐνin τοῖςthe μνήμασινremembrance tombs καὶand ἐνin τοῖςthe ὄρεσινmountainsἦνhe was κράζων(one) crying out καὶand κατακόπτωνslashing ἑαυτὸνhimself λίθοις.to stones. 6 καὶAnd ἰδὼνhaving seen τὸνthe ἸησοῦνJesus ἀπὸfrom μακρόθενafar ἔδραμενhe ran καὶand προσεκύνησενdid obeisance αὐτόν,to him, 7 καὶand κράξαςhaving cried out φωνῇto voice μεγάλῃgreat λέγειhe is saying ΤίWhat ἐμοὶto me καὶand σοί,to you, ἸησοῦJesus υἱὲSon τοῦof the θεοῦGod, τοῦof the ὑψίστου;Most High? ὁρκίζωI put under oath σεyou τὸνthe θεόν,God, μήnot μεme βασανίσῃς.you should torment. 8 ἔλεγενHe was saying γὰρfor αὐτῷto it ἜξελθεCome out you τὸthe πνεῦμαspirit τὸthe ἀκάθαρτονunclean ἐκout of τοῦthe ἀνθρώπου.man. 9 καὶAnd ἐπηρώταhe was inquiring upon αὐτόνhim ΤίWhat ὄνομάname σοι;to you? καὶAnd λέγειhe is saying αὐτῷto him ΛεγιὼνLegion ὄνομάname μοι,to me, ὅτιbecause πολλοίmany ἐσμεν·we are; 10 καὶand παρεκάλειhe was entreating αὐτὸνhim πολλὰmany (things) ἵναin order that μὴnot αὐτὰthem ἀποστείλῃhe may send off ἔξωoutside τῆςof the χώρας.country.

11 ῏ΗνWas δὲbut ἐκεῖthere πρὸςtoward τῷthe ὄρειmountain ἀγέληherd χοίρωνof swine μεγάληgreat βοσκομένη·feeding itself; 12 καὶand παρεκάλεσανthey entreated αὐτὸνhim λέγοντεςsaying ΠέμψονSend ἡμᾶςus εἰςinto τοὺςthe χοίρους,swine, ἵναin order that εἰςinto αὐτοὺςthem εἰσέλθωμεν.we may enter. 13 καὶAnd ἐπέτρεψενhe gave permission αὐτοῖς.to them. καὶAnd ἐξελθόνταhaving come out τὰthe πνεύματαspirits τὰthe ἀκάθαρταunclean εἰσῆλθονentered εἰςinto τοὺςthe χοίρους,swine, καὶand ὥρμησενrushed ἡthe ἀγέληherd κατὰdown τοῦthe κρημνοῦprecipice εἰςinto τὴνthe θάλασσαν,sea, ὡςas δισχίλιοι,two thousand, καὶand ἐπνίγοντοthey were choking ἐνin τῇtheθαλάσσῃ.sea. 14 ΚαὶAnd οἱthe (ones) βόσκοντεςfeeding αὐτοὺςthem ἔφυγονfled καὶand ἀπήγγειλανreported back εἰςinto τὴνthe πόλινcity καὶand εἰςinto τοὺςthe ἀγρούς·fields; καὶand ἦλθονthey came ἰδεῖνto see τίwhat ἐστινis τὸthe γεγονός.(thing) having happened. 15 καὶAnd ἔρχονταιthey are coming πρὸςtoward τὸνthe Ἰησοῦν,Jesus, καὶand θεωροῦσινthey behold τὸνthe (one) δαιμονιζόμενονbeing demonized καθήμενονsitting ἱματισμένονhaving been garmented καὶand σωφρονοῦντα,being of sound mind, τὸνthe (one) ἐσχηκόταhaving had τὸνthe λεγιῶνα,legion, καὶand ἐφοβήθησαν.they got fearful. 16 καὶAnd διηγήσαντοrelated αὐτοῖςto them οἱthe (ones) ἰδόντεςhaving seen πῶςhow ἐγένετοit happened τῷto the (one) δαιμονιζομένῳbeing demonized καὶand περὶabout τῶνthe χοίρων.swine. 17 καὶAnd ἤρξαντοthey started παρακαλεῖνto be entreating αὐτὸνhim ἀπελθεῖνto go off ἀπὸfrom τῶνthe ὁρίωνdistricts αὐτῶν.of them.

18 ΚαὶAnd ἐμβαίνοντοςstepping in αὐτοῦof him εἰςinto τὸthe πλοῖονboat παρεκάλειwas entreating αὐτὸνhim ὁthe (one) δαιμονισθεὶςhaving been demonized ἵναin order that μετ’with αὐτοῦhim ᾖ.he might be. 19 καὶAnd οὐκnot ἀφῆκενhe let go off αὐτόν,him, ἀλλὰbut λέγειhe is saying αὐτῷto him ὝπαγεBe going under εἰςinto τὸνthe οἶκόνhouse σουof you πρὸςtoward τοὺςthe (ones) σούς,yours, καὶand ἀπάγγειλονreport αὐτοῖςto them ὅσαas many (things) as ὁthe κύριόςLord σοιto you πεποίηκενhas done καὶand ἠλέησένhad mercy on σε.you. 20 καὶAnd ἀπῆλθενhe went off καὶand ἤρξατοstarted κηρύσσεινto be heralding ἐνin τῇthe ΔεκαπόλειDecapolis ὅσαas many (things) as ἐποίησενdid αὐτῷto him ὁthe Ἰησοῦς,Jesus, καὶand πάντεςall ἐθαύμαζον.were wondering.

21 ΚαὶAnd διαπεράσαντοςhaving crossed through τοῦof the ἸησοῦJesus ἐνin τῷthe πλοίῳboat πάλινagain εἰςinto τὸthe πέρανother sideσυνήχθηwas led together ὄχλοςcrowd πολὺςmuch ἐπ’upon αὐτόν,him, καὶand ἦνhe was παρὰbeside τὴνthe θάλασσαν.sea. 22 ΚαὶAnd ἔρχεταιis coming εἷςone τῶνof the ἀρχισυναγώγων,synagogue chiefs, ὀνόματιto name Ἰάειρος,Jairus, καὶand ἰδὼνhaving seen αὐτὸνhim πίπτειhe falls πρὸςtoward τοὺςthe πόδαςfeet αὐτοῦof him 23 καὶand παρακαλεῖhe entreats αὐτὸνhim πολλὰmany (things) λέγωνsaying ὅτιthat ΤὸThe θυγάτριόνlittle daughter μουof me ἐσχάτωςlastly ἔχει,is having, ἵναin order that ἐλθὼνhaving come ἐπιθῇςyou may put upon τὰςthe χεῖραςhands αὐτῇto her ἵναin order that σωθῇshe might be saved καὶand ζήσῃ.might live. 24 καὶAnd ἀπῆλθενhe went off μετ’with αὐτοῦ.him. ΚαὶAnd ἠκολούθειwas following αὐτῷto him ὄχλοςcrowd πολύς,much, καὶand συνέθλιβονthey were pressing together αὐτόν.him.

25 καὶAnd γυνὴwoman οὖσαbeing ἐνin ῥύσειflow αἵματοςof blood δώδεκαtwelve ἔτηyears 26 καὶand πολλὰmany (things) παθοῦσαhaving suffered ὑπὸby πολλῶνmany ἰατρῶνhealers καὶand δαπανήσασαhaving spent τὰthe (things) παρ’beside αὐτῆςher πάνταall καὶand μηδὲνnothing ὠφεληθεῖσαhaving been benefited ἀλλὰbut μᾶλλονrather εἰςinto τὸthe χεῖρονworse ἐλθοῦσα,having come, 27 ἀκούσασαhaving heard τὰthe (things) περὶabout τοῦthe Ἰησοῦ,Jesus, ἐλθοῦσαhaving come ἐνin τῷthe ὄχλῳcrowd ὄπισθενfrom behind ἥψατοshe touched τοῦof the ἱματίουouter garment αὐτοῦ·of him; 28 ἔλεγενshe was saying γὰρfor ὅτιthat ᾿ΕὰνIf ever ἅψωμαιI might touch κἂνand if ever τῶνof the ἱματίωνouter garments αὐτοῦof him σωθήσομαι.I shall be saved. 29 καὶAnd εὐθὺςat once ἐξηράνθηwas dried up ἡthe πηγὴfountain τοῦof the αἵματοςblood αὐτῆς,of her, καὶand ἔγνωshe knew τῷto the σώματιbody ὅτιthat ἴαταιshe has been healed ἀπὸfrom τῆςthe μάστιγος.scourge.

30 καὶAnd εὐθὺςat once ὁthe ἸησοῦςJesus ἐπιγνοὺςhaving recognized ἐνin ἑαυτῷhimself τὴνthe ἐξout of αὐτοῦhim δύναμινpowerἐξελθοῦσανhaving gone out ἐπιστραφεὶςhaving turned about ἐνin τῷthe ὄχλῳcrowd ἔλεγενhe was saying ΤίςWho μουof me ἥψατοtouched τῶνof the ἱματίων;outer garments? 31 καὶAnd ἔλεγονwere saying αὐτῷto him οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him ΒλέπειςYou are looking at τὸνthe ὄχλονcrowd συνθλίβοντάpressing together σε,you, καὶand λέγειςyou are saying ΤίςWho μουof me ἥψατο;touched?
32 καὶAnd περιεβλέπετοhe was looking around ἰδεῖνto see τὴνthe (one) τοῦτοthis ποιήσασαν.having done. 33 ἡThe δὲbut γυνὴwoman φοβηθεῖσαhaving been frightened καὶand τρέμουσα,trembling, εἰδυῖαknowing ὃwhich γέγονενhas happened αὐτῇ,to her, ἦλθενcame καὶand προσέπεσενfell toward αὐτῷhim καὶand εἶπενsaid αὐτῷto him πᾶσανall τὴνthe ἀλήθειαν.truth 34 ὁThe (one) δὲbut εἶπενsaid αὐτῇto her Θυγάτηρ,Daughter, ἡthe πίστιςfaith σουof you σέσωκένhas saved σε·you; ὕπαγεbe going under εἰςinto εἰρήνην,peace, καὶand ἴσθιbeὑγιὴςsound ἀπὸfrom τῆςthe μάστιγόςscourge σου.of you.

35 ἜτιYet αὐτοῦof him λαλοῦντοςspeaking ἔρχονταιthey are coming ἀπὸfrom τοῦthe ἀρχισυναγώγουsynagogue chief λέγοντεςsaying ὅτιthat ἩThe θυγάτηρdaughter σουof you ἀπέθανεν·died; τίwhy ἔτιyet σκύλλειςare you bothering τὸνthe διδάσκαλον;teacher? 36 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus παρακούσαςhaving overheard τὸνthe λόγονword λαλούμενονbeing spoken λέγειis saying τῷto the ἀρχισυναγώγῳsynagogue chief ΜὴNot φοβοῦ,be fearing, μόνονonly πίστευε.be having faith. 37 καὶAnd οὐκnot ἀφῆκενlet go off οὐδέναno one μετ’with αὐτοῦhim συνακολουθῆσαιto follow with εἰif μὴnot τὸνthe ΠέτρονPeter καὶand ἸάκωβονJames καὶand ἸωάνηνJohn τὸνthe ἀδελφὸνbrother Ἰακώβου.of James.

38 καὶAnd ἔρχονταιthey are coming εἰςinto τὸνthe οἶκονhouse τοῦof the ἀρχισυναγώγου,synagogue chief, καὶand θεωρεῖhe is beholding θόρυβονnoisy confusion καὶand κλαίοντας(ones) weeping καὶand ἀλαλάζοντας(ones) wailing aloud πολλά,much, 39 καὶand εἰσελθὼνhaving come in λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΤίWhy   θορυβεῖσθεare you causing noisy confusion καὶand κλαίετε;are you weeping? τὸThe παιδίονlittle child οὐκnot ἀπέθανενdied ἀλλὰbut καθεύδει.is sleeping. 40 καὶAnd κατεγέλωνthey were laughing scornfully αὐτοῦ.of him. αὐτὸςHe δὲbut ἐκβαλὼνhaving thrown out πάντας(them) all παραλαμβάνειtakes along τὸνthe πατέραfather τοῦof the παιδίουlittle child καὶand τὴνthe μητέραmother καὶand τοὺςthe (ones) μετ’with αὐτοῦ,him, καὶand εἰσπορεύεταιgoes his way in ὅπουwhere ἦνwas τὸthe παιδίον·little child; 41 καὶand κρατήσαςhaving taken hold τῆςof the χειρὸςhand τοῦof the παιδίουlittle child λέγειhe is saying αὐτῇto her ΤαλειθάTalitha κούμ,cum, ὅwhich ἐστινis μεθερμηνευόμενονbeing translated ΤὸThe κοράσιον,little girl, σοὶto you λέγω,I am saying, ἔγειρε.Be getting up. 42 καὶAnd εὐθὺςat once ἀνέστηstood up τὸthe κοράσιονlittle girl καὶand περιεπάτει,was walking about, ἦνshe was γὰρfor ἐτῶνof years δώδεκα.twelve. καὶAnd ἐξέστησανthey stood out of (themselves) εὐθὺςat once ἐκστάσειto ecstasy μεγάλῃ.great. 43 καὶAnd διεστείλατοhe gave orders αὐτοῖςto them πολλὰmany (things) ἵναin order that μηδεὶςno one γνοῖshould know τοῦτο,this, καὶand εἶπενhe said δοθῆναιto be given αὐτῇto her φαγεῖν.to eat.

CHAPTER 6♠

1 ΚαὶAnd ἐξῆλθενhe went out ἐκεῖθεν,from there, καὶand ἔρχεταιis coming εἰςinto τὴνthe πατρίδαfather (place) αὐτοῦ,of him καὶand ἀκολουθοῦσινare following αὐτῷto him οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦ.of him. 2 ΚαὶAnd γενομένουhaving come to be σαββάτουof sabbath ἤρξατοhe started διδάσκεινto be teaching ἐνin τῇthe συναγωγῇ·synagogue; καὶand οἱthe πολλοὶmany ἀκούοντεςhearing ἐξεπλήσσοντοwere astounded λέγοντεςsaying ΠόθενFrom where τούτῳto this (one) ταῦτα,these (things), καὶand τίςwhat ἡthe σοφίαwisdom ἡthe δοθεῖσαgiven τούτῳ,to this (one), καὶand αἱthe δυνάμειςpowerful works τοιαῦταιsuch διὰthrough τῶνthe χειρῶνhands αὐτοῦof him γινόμεναι;taking place? 3 οὐχNot οὗτόςthis (one) ἐστινis ὁthe τέκτων,carpenter, ὁthe υἱὸςson τῆςof the ΜαρίαςMary καὶand ἀδελφὸςbrother Ἰακώβουof James καὶand Ἰωσῆτοςof Joses καὶand Ἰούδαof Juda καὶand Σίμωνος;of Simon? καὶAnd οὐκnot εἰσὶνare αἱthe ἀδελφαὶsisters αὐτοῦof him ὧδεhere πρὸςtoward ἡμᾶς;us? καὶAnd ἐσκανδαλίζοντοthey were being stumbled ἐνin αὐτῷ.him. 4 καὶAnd ἔλεγενwas saying αὐτοῖςto them ὁthe ἸησοῦςJesus ὅτιthat ΟὐκNot ἔστινis προφήτηςprophet ἄτιμοςunhonored εἰif μὴnot ἐνin τῇthe πατρίδιfather (place) αὐτοῦof him καὶand ἐνin τοῖςthe συγγενεῦσινrelatives αὐτοῦof him καὶand ἐνin τῇthe οἰκίᾳhouse αὐτοῦ.of him. 5 ΚαὶAndοὐκnot ἐδύνατοhe was able ἐκεῖthere ποιῆσαιto do οὐδεμίανnot one δύναμιν,powerful work, εἰif μὴnot ὀλίγοιςto few ἀρρώστοιςsickly (ones) ἐπιθεὶςhaving put upon τὰςthe χεῖραςhands ἐθεράπευσεν·he cured; 6 καὶand ἐθαύμασενhe wondered διὰthrough τὴνthe ἀπιστίανlack of faith αὐτῶν.of them. ΚαὶAnd περιῆγενhe was going around τὰςthe κώμαςvillages κύκλῳto circle διδάσκων.teaching.

7 ΚαὶAnd προσκαλεῖταιhe calls toward himself τοὺςthe δώδεκα,twelve, καὶand ἤρξατοstarted αὐτοὺςthem ἀποστέλλεινto be sending off δύοtwo δύο,two, καὶand ἐδίδουwas giving αὐτοῖςto them ἐξουσίανauthority τῶνof the πνευμάτωνspirits τῶνthe ἀκαθάρτων,unclean, 8 καὶand παρήγγειλενhe gave instructions αὐτοῖςto them ἵναin order that μηδὲνnothing αἴρωσινthey should lift up εἰςinto ὁδὸνway εἰif μὴnot ῥάβδονstaff μόνον,only, μὴnot ἄρτον,bread, μὴnot πήραν,pouch, μὴnot εἰςinto τὴνthe ζώνηνgirdle χαλκόν,copper [money],
9 ἀλλὰbut ὑποδεδεμένουςhaving had bound under σανδάλια,sandals καὶand μὴnot ἐνδύσασθαιto wear δύοtwo χιτῶνας.undergarments. 10 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ὍπουWhere ἐὰνif ever εἰσέλθητεyou might enter εἰςinto οἰκίαν,house, ἐκεῖthere μένετεbe you staying ἕωςuntilἂνlikely ἐξέλθητεyou might go out ἐκεῖθεν.from there. 11 καὶAnd ὃςwhat ἂνlikely τόποςplace μὴnot δέξηταιmight receive ὑμᾶςyou μηδὲnot-but ἀκούσωσινthey might hear ὑμῶν,of you, ἐκπορευόμενοιgoing your way out ἐκεῖθενfrom there ἐκτινάξατεshake you out τὸνthe χοῦνdust τὸνtheὑποκάτωunderneath τῶνthe ποδῶνfeet ὑμῶνof you εἰςinto μαρτύριονwitness αὐτοῖς.to them. 12 ΚαὶAnd ἐξελθόντεςhaving gone out ἐκήρυξανthey preached ἵναin order that μετανοῶσιν,they may repent, 13 καὶand δαιμόνιαdemons πολλὰmany ἐξέβαλλον,they were throwing out, καὶand ἤλειφονwere greasing ἐλαίῳto oil πολλοὺςmany ἀρρώστουςsickly (ones) καὶand ἐθεράπευον.were curing.

14 ΚαὶAnd ἤκουσενheard ὁthe βασιλεὺςking Ἡρῴδης,Herod, φανερὸνmanifest γὰρfor ἐγένετοbecame τὸthe ὄνομαname αὐτοῦ,of him, καὶand ἔλεγονthey were saying ὅτιthat ἸωάνηςJohn ὁthe (one) βαπτίζωνbaptizing ἐγήγερταιhas been raised up ἐκout of νεκρῶν,dead (ones), καὶand διὰthrough τοῦτοthis ἐνεργοῦσινare working in αἱthe δυνάμειςpowerful works ἐνin αὐτῷ·him; 15 ἄλλοιothers δὲbut ἔλεγονwere saying ὅτιthat ἨλείαςElijah ἐστίν·it is; ἄλλοιothers δὲbut ἔλεγονwere saying ὅτιthat προφήτηςprophet ὡςas εἷςone τῶνof the προφητῶν.prophets. 16 ἀκούσαςHaving heard δὲbut ὁthe ἩρῴδηςHerod ἔλεγενwas saying ὋνWhom ἐγὼI ἀπεκεφάλισαbeheaded Ἰωάνην,John, οὗτοςthis (one) ἠγέρθη.was raised up. 17 ΑὐτὸςHe γὰρfor ὁthe ἩρῴδηςHerod ἀποστείλαςhaving sent off ἐκράτησενtook hold of τὸνthe ἸωάνηνJohn καὶand ἔδησενbound αὐτὸνhim ἐνin φυλακῇprison διὰthrough ἩρῳδιάδαHerodias τὴνthe γυναῖκαwoman Φιλίππουof Philip τοῦthe ἀδελφοῦbrother αὐτοῦ,of him, ὅτιbecause αὐτὴνher ἐγάμησεν·he married; 18 ἔλεγενwas saying γὰρfor ὁthe ἸωάνηςJohn τῷto the ἩρῴδῃHerod ὅτιthat ΟὐκNot ἔξεστίνit is lawful σοιto you ἔχεινto be having τὴνthe γυναῖκαwoman τοῦof the ἀδελφοῦbrother σου.of you. 19 ἡThe δὲbut ἩρῳδιὰςHerodias ἐνεῖχενwas having within αὐτῷto him καὶand ἤθελενwas willing αὐτὸνhim ἀποκτεῖναι,to kill, καὶand οὐκnot ἠδύνατο·she was able; 20 ὁthe γὰρfor ἩρῴδηςHerod ἐφοβεῖτοwas fearing τὸνthe Ἰωάνην,John, εἰδὼςhaving known αὐτὸνhim ἄνδραmale person δίκαιονrighteous καὶand ἅγιον,holy, καὶand συνετήρειwas keeping safe αὐτόν,him, καὶand ἀκούσαςhaving heard αὐτοῦof him πολλὰmany (things) ἠπόρει,he was at loss, καὶand ἡδέωςgladly αὐτοῦof him ἤκουεν.he was hearing.

21 ΚαὶAnd γενομένηςhaving come to be ἡμέραςof day εὐκαίρουconvenient ὅτεwhen ἩρῴδηςHerod τοῖςto the γενεσίοιςbirthday festivities αὐτοῦof him δεῖπνονsupper ἐποίησενmade τοῖςto the μεγιστᾶσινgreatest men αὐτοῦof him καὶand τοῖςto the χιλιάρχοιςchiliarchs καὶand τοῖςto the πρώτοιςfirst (ones) τῆςof the Γαλιλαίας,Galilee, 22 καὶand εἰσελθούσηςhaving entered τῆςof the θυγατρὸςdaughter αὐτοῦof him Ἡρῳδιάδοςof Herodias καὶand ὀρχησαμένης,having danced, ἤρεσενshe gave pleasure τῷto the ἩρῴδῃHerod καὶand τοῖςto the (ones) συνανακειμένοις.lying up with. ὁThe δὲbut βασιλεὺςking εἶπενsaid τῷto the κορασίῳlittle girl ΑἴτησόνAsk forμεme ὃwhich ἐὰνif ever θέλῃς,you may will, καὶand δώσωI shall give σοι·to you; 23 καὶand ὤμοσενhe swore αὐτῇto her ὍτιThat ἐάνif ever μεme αἰτήσῃςyou might ask for δώσωI shall give σοιto you ἕωςuntil ἡμίσουςhalf τῆςof the βασιλείαςkingdom μου.of me. 24 καὶAnd ἐξελθοῦσαhaving gone out εἶπενshe said τῇto the μητρὶmother αὐτῆςof her ΤίWhat αἰτήσωμαι;should I ask for? ἡThe δὲbut εἶπενsaid ΤὴνThe κεφαλὴνhead Ἰωάνουof John τοῦthe (one) βαπτίζοντος.baptizing. 25 καὶAnd εἰσελθοῦσαhaving come in εὐθὺςat once μετὰwith σπουδῆςspeed πρὸςtoward τὸνthe βασιλέαking ᾐτήσατοshe made request λέγουσαsaying ΘέλωI want ἵναthat ἐξαυτῆςat once δῷςyou should give μοιto me ἐπὶupon πίνακιplate τὴνthe κεφαλὴνhead Ἰωάνουof John τοῦthe βαπτιστοῦ.Baptist. 26 καὶAnd περίλυποςdeeply grieved γενόμενοςhaving become ὁthe βασιλεὺςking διὰthrough τοὺςthe ὅρκουςoathsκαὶand τοὺςthe (ones) ἀνακειμένουςlying up οὐκnot ἠθέλησενhe willed ἀθετῆσαιto disregard αὐτήν·her; 27 καὶand εὐθὺςat once ἀποστείλαςhaving sent off ὁthe βασιλεὺςking σπεκουλάτοραbody guardsman ἐπέταξενhe gave the order ἐνέγκαιto bring τὴνthe κεφαλὴνhead αὐτοῦ.of him. καὶAnd ἀπελθὼνhaving gone off ἀπεκεφάλισενhe beheaded αὐτὸνhim ἐνin τῇthe φυλακῇprison 28 καὶand ἤνεγκενbrought τὴνthe κεφαλὴνhead αὐτοῦof him ἐπὶupon πίνακιplate καὶand ἔδωκενhe gave αὐτὴνit τῷto the κορασίῳ,little girl, καὶand τὸthe κοράσιονlittle girl ἔδωκενgave αὐτὴνit τῇto the μητρὶmother αὐτῆς.of her. 29 καὶAnd ἀκούσαντεςhaving heard οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him ἦλθανcame καὶand ἦρανlifted up τὸthe πτῶμαcorpse αὐτοῦof him καὶand ἔθηκανput αὐτὸit ἐνin μνημείῳ.memorial tomb.

30 ΚαὶAnd συνάγονταιare being let together οἱthe ἀπόστολοιapostles πρὸςtoward τὸνthe Ἰησοῦν,Jesus, καὶand ἀπήγγειλανreported back αὐτῷto him πάνταall (things) ὅσαas many as ἐποίησανthey did καὶand ὅσαas many as ἐδίδαξαν.they taught. 31 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΔεῦτεHither ὑμεῖςyou αὐτοὶvery (ones) κατ’according to ἰδίανprivate [spot] εἰςinto ἔρημονlonely τόπονplace καὶand ἀναπαύσασθεrest up ὀλίγον.little. ἦσανWere γὰρfor οἱthe (ones) ἐρχόμενοιcoming καὶand οἱthe (ones) ὑπάγοντεςgoing under πολλοί,many, καὶand οὐδὲnot-but φαγεῖνto eat εὐκαίρουν.they had leisure time. 32 καὶAnd ἀπῆλθονthey went off ἐνin τῷthe πλοίῳboat εἰςinto ἔρημονlonely τόπονplace κατ’according to ἰδίαν.private [spot]. 33 καὶAnd εἶδανthey saw αὐτοὺςthem ὑπάγονταςgoing under καὶand ἔγνωσανknew πολλοί,many, καὶand πεζῇto foot ἀπὸfrom πασῶνall τῶνthe πόλεωνcities συνέδραμονthey ran together ἐκεῖthere καὶand προῆλθονcame ahead of αὐτούς.them. 34 ΚαὶAnd ἐξελθὼνhaving gone out εἶδενhe saw πολὺνmuch ὄχλον,crowd, καὶand ἐσπλαγχνίσθηhe felt tender affection ἐπ’upon αὐτοὺςthem ὅτιbecause ἦσανthey were ὡςas πρόβαταsheepμὴnot ἔχονταhaving ποιμένα,shepherd, καὶand ἤρξατοhe started διδάσκεινto be teaching αὐτοὺςthem πολλά.many (things).

35 ΚαὶAnd ἤδηalready ὥραςof hour πολλῆςmuch γενομένηςhaving come to be προσελθόντεςhaving come toward αὐτῷhim οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him ἔλεγονwere saying ὅτιthat ἜρημόςLonely ἐστινis ὁthe τόπος,place, καὶand ἤδηalready ὥραhour πολλή·much; 36 ἀπόλυσονlet loose off αὐτούς,them, ἵναin order that ἀπελθόντεςhaving gone off εἰςinto τοὺςthe κύκλῳto circle ἀγροὺςfields καὶand κώμαςvillages ἀγοράσωσινthey might buy ἑαυτοῖςto themselves τίwhat φάγωσιν.they might eat. 37 ὁThe (one) δὲbut ἀποκριθεὶςhaving answered εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΔότεGive αὐτοῖςto them ὑμεῖςyou φαγεῖν.to eat. καὶAnd λέγουσινthey are saying αὐτῷto him ᾿ΑπελθόντεςHaving gone off ἀγοράσωμενmight we buy δηναρίωνof denarii διακοσίωνtwo hundred ἄρτουςloaves καὶand δώσομενshall we give αὐτοῖςto them φαγεῖν;to eat? 38 ὁThe (one) δὲbut λέγειis saying αὐτοῖςto them ΠόσουςHow many ἔχετεare you having ἄρτους;loaves? ὑπάγετεBe you going under ἴδετε.see. καὶAnd γνόντεςhaving come to know λέγουσινthey are saying Πέντε,Five, καὶand δύοtwo ἰχθύας.fishes. 39 καὶAnd ἐπέταξενhe gave orders αὐτοῖςto them ἀνακλιθῆναιto recline πάνταςall (ones) συμπόσιαsymposiums συμπόσιαsymposiumsἐπὶupon τῷthe χλωρῷgreen χόρτῳ.grass. 40 καὶAnd ἀνέπεσανthey fell up πρασιαὶgarden rows πρασιαὶgarden rows κατὰaccording to ἑκατὸνhundred καὶand κατὰaccording to πεντήκοντα.fifty. 41 καὶAnd λαβὼνhaving taken τοὺςthe πέντεfive ἄρτουςloaves καὶand τοὺςthe δύοtwo ἰχθύαςfishes ἀναβλέψαςhaving looked up εἰςinto τὸνthe οὐρανὸνheaven εὐλόγησενhe blessed καὶand κατέκλασενbroke down τοὺςthe ἄρτουςloaves καὶand ἐδίδουhe was giving τοῖςto the μαθηταῖςdisciples ἵναin order that παρατιθῶσινthey may put beside αὐτοῖς,them,καὶand τοὺςthe δύοtwo ἰχθύαςfishes ἐμέρισενhe divided πᾶσιν.to all. 42 καὶAnd ἔφαγονthey ate πάντεςall (they) καὶand ἐχορτάσθησαν·were satisfied; 43 καὶand ἦρανthey lifted up κλάσματαfragments δώδεκαtwelve κοφίνωνof baskets πληρώματαfillings καὶand ἀπὸfrom τῶνthe ἰχθύων.fishes. 44 καὶAnd ἦσανwere οἱthe (ones) φαγόντεςhaving eaten τοὺςthe ἄρτουςloaves πεντακισχίλιοιfive thousand ἄνδρες.male persons.

45 ΚαὶAnd εὐθὺςat once ἠνάγκασενhe put under necessity τοὺςthe μαθητὰςdisciples αὐτοῦof him ἐμβῆναιto step inside εἰςinto τὸthe πλοῖονboat καὶand προάγεινto be going before εἰςinto τὸthe πέρανother side πρὸςtoward Βηθσαιδάν,Bethsaida, ἕωςuntil αὐτὸςhe ἀπολύειlets loose off τὸνthe ὄχλον.crowd. 46 καὶAnd ἀποταξάμενοςhaving set self off αὐτοῖςto them ἀπῆλθενhe went off εἰςinto τὸthe ὄροςmountain προσεύξασθαι.to pray. 47 καὶAnd ὀψίαςof evening γενομένηςhaving come to be ἦνwas τὸthe πλοῖονboat ἐνin μέσῳmidst τῆςof the θαλάσσης,sea, καὶand αὐτὸςhe μόνοςalone ἐπὶupon τῆςthe γῆς.earth. 48 καὶAnd ἰδὼνhaving seen αὐτοὺςthem βασανιζομένουςbeing tormented ἐνin τῷthe ἐλαύνειν,to be driving, ἦνwas γὰρfor ὁthe ἄνεμοςwind ἐναντίοςin opposition αὐτοῖς,to them, περὶabout τετάρτηνfourth φυλακὴνwatch τῆςof the νυκτὸςnight ἔρχεταιhe comes πρὸςtoward αὐτοὺςthem περιπατῶνwalking about ἐπὶupon τῆςthe θαλάσσης·sea; καὶand ἤθελενhe was willing παρελθεῖνto go past αὐτούς.them. 49 οἱThe (ones) δὲbut ἰδόντεςhaving seen αὐτὸνhim ἐπὶupon τῆςthe θαλάσσηςsea περιπατοῦνταwalking about ἔδοξανthought ὅτιthat φάντασμάapparition ἐστινit is καὶand ἀνέκραξαν,they cried aloud, 50 πάντεςall γὰρfor αὐτὸνhim εἶδανsaw καὶand ἐταράχθησαν.were troubled. ὁThe (one) δὲbut εὐθὺςat once ἐλάλησενspoke μετ’with αὐτῶν,them, καὶand λέγειhe is saying αὐτοῖςto them Θαρσεῖτε,Be you taking courage, ἐγώI εἰμι,am, μὴnot φοβεῖσθε.be you fearful. 51 καὶAnd ἀνέβηhe stepped up πρὸςtoward αὐτοὺςthem εἰςinto τὸthe πλοῖον,boat, καὶand ἐκόπασενabated ὁthe ἄνεμος.wind. καὶAnd λίανvery much ἐνin ἑαυτοῖςthemselves ἐξίσταντο,they were amazed, 52 οὐnot γὰρfor συνῆκανthey understood ἐπὶ on τοῖςthe ἄρτοις,loaves, ἀλλ’but ἦνwas αὐτῶνof them ἡthe καρδίαheart πεπωρωμένη.having been hardened.

53 ΚαὶAnd διαπεράσαντεςhaving crossed over ἐπὶ on τὴνthe γῆνland ἦλθονthey came εἰςinto ΓεννησαρὲτGennesaret καὶand προσωρμίσθησαν.they were anchored. 54 καὶAnd ἐξελθόντωνhaving gone out αὐτῶνof them ἐκout of τοῦthe πλοίουboat εὐθὺςat once ἐπιγνόντεςhaving recognized αὐτὸνhim 55 περιέδραμονthey ran around ὅληνwhole τὴνthe χώρανcountry ἐκείνηνthat καὶand ἤρξαντοstarted ἐπὶupon τοῖςthe κραβάττοιςcots τοὺςthe (ones) κακῶςbadly ἔχονταςhaving περιφέρεινto be carrying around ὅπουwhere ἤκουονthey were hearing ὅτιthat ἔστιν.he is. 56 καὶAnd ὅπουwhere ἂνlikely εἰσεπορεύετοhe was going his way in εἰςinto κώμαςvillages ἢor εἰςinto πόλειςcities ἢor εἰςinto ἀγροὺςfields ἐνin ταῖςthe ἀγοραῖςmarketplaces ἐτίθεσανthey were putting τοὺςthe (ones) ἀσθενοῦντας,being sick, καὶand παρεκάλουνthey were entreating αὐτὸνhim ἵναin order that κἂνand if ever τοῦof the κρασπέδουfringe τοῦof the ἱματίουouter garment αὐτοῦof him ἅψωνται·they might touch; καὶand ὅσοιas many as ἂνlikely ἥψαντοtouched αὐτοῦof him ἐσώζοντο.were being saved.

CHAPTER 7♠

1 ΚαὶAnd συνάγονταιare being let together πρὸςtoward αὐτὸνhim οἱthe ΦαρισαῖοιPharisees καίand τινεςsome τῶνof the γραμματέωνscribes ἐλθόντεςhaving come ἀπὸfrom ἸεροσολύμωνJerusalem 2 καὶand ἰδόντεςhaving seen τινὰςsome τῶνof the μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him ὅτιthat κοιναῖςto common χερσίν,hands, τοῦτ’this ἔστινis ἀνίπτοις,to unwashed (ones), ἐσθίουσινthey are eatingτοὺςthe ἄρτους. —loaves. — 3 οἱThe γὰρfor ΦαρισαῖοιPharisees καὶand πάντεςall οἱthe ἸουδαῖοιJews ἐὰνif ever μὴnot πυγμῇto fist νίψωνταιthey might wash τὰςthe χεῖραςhands οὐκnot ἐσθίουσιν,they are eating, κρατοῦντεςholding fast τὴνthe παράδοσινtradition τῶνof the πρεσβυτέρων,older men, 4 καὶand ἀπ’from ἀγορᾶςmarket ἐὰνexcept μὴnot ῥαντίσωνταιthey might sprinkle οὐκnot ἐσθίουσιν,they eat, καὶand ἄλλαothers πολλάmany ἐστινthey are ἃwhich παρέλαβονthey took along κρατεῖν,to hold, βαπτισμοὺςimmersions ποτηρίωνof cups καὶand ξεστῶνof pitchers καὶand χαλκίων.—of copper vessels.— 5 καὶAnd ἐπερωτῶσινare inquiring upon αὐτὸνhim οἱthe ΦαρισαῖοιPharisees καὶand οἱthe γραμματεῖςscribes ΔιὰThrough τίwhat οὐnot περιπατοῦσινare walking about οἱthe μαθηταίdisciples σουof you κατὰaccording to τὴνthe παράδοσινtradition τῶνof the πρεσβυτέρων,older men, ἀλλὰbut κοιναῖςto common χερσὶνhands ἐσθίουσινthey are eating τὸνthe ἄρτον;bread? 6 ὁThe (one) δὲbut εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΚαλῶςFinely ἐπροφήτευσενprophesied ἨσαίαςIsaiah περὶabout ὑμῶνyou τῶνthe ὑποκριτῶν,hypocrites, ὡςas γέγραπταιit has been written ὅτιthat ΟὗτοςThis ὁthe λαὸςpeople τοῖςto the χείλεσίνlips μεme τιμᾷ,is honoring, ἡthe δὲbut καρδίαheart αὐτῶνof them πόρρωfar ἀπέχειis holding off ἀπ’from ἐμοῦ·me;7 μάτηνin vain δὲbut σέβονταίthey are revering με,me, διδάσκοντεςteaching διδασκαλίαςteachings ἐντάλματαcommands ἀνθρώπων·of men; 8 ἀφέντεςhaving let go off τὴνthe ἐντολὴνcommandment τοῦof the θεοῦGod κρατεῖτεyou are holding fast τὴνthe παράδοσινtradition τῶνof the ἀνθρώπων.men.

9 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ΚαλῶςFinely ἀθετεῖτεyou are setting aside τὴνthe ἐντολὴνcommandment τοῦof the θεοῦ,God, ἵναin order that τὴνthe παράδοσινtradition ὑμῶνof you τηρήσητε·you might observe; 10 ΜωυσῆςMoses γὰρfor εἶπενsaid ΤίμαBe honoring τὸνthe πατέραfather σουof you καὶand τὴνthe μητέραmother σου,of you, καίand ὉThe (one) κακολογῶνsaying bad at πατέραfather ἢor μητέραmother θανάτῳto death τελευτάτω·let him decrease; 11 ὑμεῖςyou δὲbut λέγετεare saying ᾿ΕὰνIf ever εἴπῃshould say ἄνθρωποςman τῷto the πατρὶfather ἢor τῇto the μητρίmother Κορβάν,Corban, ὅwhich ἐστινis Δῶρον,Gift, ὃwhich ἐὰνif ever ἐξout of ἐμοῦme ὠφεληθῇς,you might be benefited, 12 οὐκέτιnot yet ἀφίετεyou are letting go off αὐτὸνhim οὐδὲνnothing ποιῆσαιto do τῷto the πατρὶfather ἢor τῇto the μητρί,mother, 13 ἀκυροῦντες[you] invalidating τὸνthe λόγονword τοῦof the θεοῦGod τῇto the παραδόσειtradition ὑμῶνof you ᾗwhich παρεδώκατε·you gave beside; καὶand παρόμοιαsimilar (things) τοιαῦταsuch πολλὰmany ποιεῖτε.you are doing. 14 ΚαὶAnd προσκαλεσάμενοςhaving called toward himself πάλινagain τὸνthe ὄχλονcrowd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ᾿ΑκούσατέHear you μουof me πάντεςall καὶand σύνετε.be you comprehending.
15 οὐδὲνNothing ἔστινis ἔξωθενfrom outside τοῦof the ἀνθρώπουman εἰσπορευόμενονgoing its way in εἰςinto αὐτὸνhim ὃwhich δύναταιis able κοινῶσαιto make common αὐτόν·him; ἀλλὰbut τὰthe (things) ἐκout of τοῦthe ἀνθρώπουman ἐκπορευόμενάgoing their way out ἐστινis τὰthe (things) κοινοῦνταmaking common τὸνthe ἄνθρωπον.man.
16 ————

17 ΚαὶAnd ὅτεwhen εἰσῆλθενhe entered εἰςinto οἶκονhouse ἀπὸfrom τοῦthe ὄχλου,crowd, ἐπηρώτωνwere inquiring upon αὐτὸνhim οἱtheμαθηταὶdisciples αὐτοῦof him τὴνthe παραβολήν.parable. 18 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΟὕτωςThus καὶalso ὑμεῖςyou ἀσύνετοί(ones) without comprehension ἐστε;are? οὐNot νοεῖτεare you aware ὅτιthat πᾶνeverything τὸthe ἔξωθενfrom outside εἰσπορευόμενονgoing inside εἰςinto τὸνthe ἄνθρωπονman οὐnot δύναταιis able αὐτὸνhim κοινῶσαι,to make common, 19 ὅτιbecause οὐκnot εἰσπορεύεταιit is going its way in αὐτοῦof him εἰςinto τὴνthe καρδίανheart ἀλλ’but εἰςinto τὴνthe κοιλίαν,cavity, καὶand εἰςinto τὸνthe ἀφεδρῶναsewer ἐκπορεύεται;—is going its way out?— καθαρίζωνcleansing πάνταall τὰthe βρώματα.eatables. 20 ἔλεγενHe was saying δὲbut ὅτιthat ΤὸThe (thing) ἐκout of τοῦthe ἀνθρώπουman ἐκπορευόμενονgoing out ἐκεῖνοthat (thing) κοινοῖmakes common τὸνthe ἄνθρωπον·man; 21 ἔσωθενfrom inside γὰρfor ἐκout of τῆςthe καρδίαςheart τῶνof the ἀνθρώπωνmen οἱthe διαλογισμοὶreasonings οἱthe κακοὶbad ἐκπορεύονται,are going out, πορνεῖαι,fornications, κλοπαί,thieveries, φόνοι,murders,
22 μοιχεῖαι,adulteries, πλεονεξίαι,covetings, πονηρίαι,acts of wickedness, δόλος,deceit, ἀσέλγεια,loose conduct, ὀφθαλμὸςeye πονηρός,wicked, βλασφημία,blasphemy, ὑπερηφανία,haughtiness, ἀφροσύνη·unreasonableness; 23 πάνταall ταῦταthese τὰthe πονηρὰwicked things ἔσωθενfrom within ἐκπορεύεταιis going out καὶand κοινοῖis making common τὸνthe ἄνθρωπον.man.

24 ᾿ΕκεῖθενFrom there δὲbut ἀναστὰςhaving stood up ἀπῆλθενhe went off εἰςinto τὰthe ὅριαregions Τύρουof Tyre καὶand Σιδῶνος.Sidon. ΚαὶAnd εἰσελθὼνhaving entered εἰςinto οἰκίανhouse οὐδέναno one ἤθελενhe was willing γνῶναι,to know, καὶand οὐκnot ἠδυνάσθηhe was able λαθεῖν·to escape notice; 25 ἀλλ’but εὐθὺςat once ἀκούσασαhaving heard γυνὴwoman περὶabout αὐτοῦ,him, ἧςof which εἶχενwas having τὸthe θυγάτριονlittle daughter αὐτῆςof her πνεῦμαspirit ἀκάθαρτον,unclean, ἐλθοῦσαhaving come προσέπεσενshe feel forward πρὸςtoward τοὺςtheπόδαςfeet αὐτοῦ·of him; 26 ἡthe δὲbut γυνὴwoman ἦνwas Ἑλληνίς,Greek, ΣυροφοινίκισσαSyrophoenician τῷto the γένει·race; καὶand ἠρώταshe was requesting αὐτὸνhim ἵναin order that τὸthe δαιμόνιονdemon ἐκβάλῃhe might throw out ἐκout of τῆςthe θυγατρὸςdaughter αὐτῆς.of her. 27 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτῇto her ἌφεςLet go off πρῶτονfirst χορτασθῆναιto be satisfied τὰthe τέκνα,children, οὐnot γάρfor ἐστινis καλὸνfine λαβεῖνto take τὸνthe ἄρτονbread τῶνof the τέκνωνchildren καὶand τοῖςto the κυναρίοιςlittle dogs βαλεῖν.to throw. 28 ἡThe (one) δὲbut ἀπεκρίθηanswered καὶand λέγειis saying αὐτῷto him Ναί,Yes, κύριε,lord, καὶalso τὰthe κυνάριαlittle dogs ὑποκάτωunderneath τῆςthe τραπέζηςtable ἐσθίουσινare eating ἀπὸfrom τῶνthe ψιχίωνcrumbs τῶνof the παιδίων.little boys. 29 καὶAnd εἶπενhe said αὐτῇto her ΔιὰThrough τοῦτονthis τὸνthe λόγονword ὕπαγε,be going under, ἐξελήλυθενhas gone outside ἐκout of τῆςthe θυγατρόςdaughter σουof you τὸthe δαιμόνιον.demon. 30 καὶAnd ἀπελθοῦσαhaving gone off εἰςinto τὸνthe οἶκονhouse αὐτῆςof her εὗρενshe found τὸthe παιδίονlittle child βεβλημένονhaving been thrust ἐπὶupon τὴνthe κλίνηνbed καὶand τὸthe δαιμόνιονdemon ἐξεληλυθός.having gone out.

31 ΚαὶAnd πάλινagain ἐξελθὼνhaving gone outside ἐκout of τῶνthe ὁρίωνregions Τύρουof Tyre ἦλθενhe came διὰthrough ΣιδῶνοςSidon εἰςinto τὴνthe θάλασσανsea τῆςof the ΓαλιλαίαςGalilee ἀνὰup μέσονmidst τῶνof the ὁρίωνregions Δεκαπόλεως.of Decapolis. 32 ΚαὶAnd φέρουσινthey are bearing αὐτῷto him κωφὸν(one) deaf καὶand μογιλάλον,having speech impediment,καὶand παρακαλοῦσινthey are entreating αὐτὸνhim ἵναin order that ἐπιθῇhe might put upon αὐτῷhim τὴνthe χεῖρα.hand. 33 καὶAnd ἀπολαβόμενοςhaving taken away αὐτὸνhim ἀπὸfrom τοῦthe ὄχλουcrowd κατ’according to ἰδίανprivate [spot] ἔβαλενhe thrust τοὺςthe δακτύλουςfingers αὐτοῦof him εἰςinto τὰthe ὦταears αὐτοῦof him καὶand πτύσαςhaving spit ἥψατοhe touched τῆςthe γλώσσηςtongue αὐτοῦ,of him, 34 καὶand ἀναβλέψαςhaving looked up εἰςinto τὸνthe οὐρανὸνheaven ἐστέναξεν,he groaned, καὶand λέγειis saying αὐτῷto him ᾿Εφφαθά,Ephphatha, ὅwhich ἐστινis Διανοίχθητι·Be you opened up through; 35 καὶand ἠνοίγησανwere opened up αὐτοῦof him αἱthe ἀκοαί,hearing powers, καὶand ἐλύθηwas loosened ὁthe δεσμὸςbond τῆςof the γλώσσηςtongue αὐτοῦ,of him, καὶand ἐλάλειhe was speaking ὀρθῶς·normally; 36 καὶand διεστείλατοhe charged αὐτοῖςto them ἵναin order that μηδενὶto no one λέγωσιν·they may be saying; ὅσονas much as δὲbut αὐτοῖςto them διεστέλλετο,he was charging, αὐτοὶthey μᾶλλονrather περισσότερονmore abundantly ἐκήρυσσον.were proclaiming. 37 καὶAnd ὑπερπερισσῶςsuperabundantly ἐξεπλήσσοντοthey were being astounded λέγοντεςsaying ΚαλῶςFinely πάνταall (things) πεποίηκεν,he has done, καὶand τοὺςthe κωφοὺςdeaf (ones) ποιεῖhe is making ἀκούεινto be hearing καὶand ἀλάλουςspeechless (ones) λαλεῖν.to be speaking.

CHAPTER 8♠

1 ᾿ΕνIn ἐκείναιςthose ταῖςthe ἡμέραιςdays πάλινagain πολλοῦof much ὄχλουcrowd ὄντοςbeing καὶand μὴnot ἐχόντωνhaving τίwhat φάγωσιν,they might eat, προσκαλεσάμενοςhaving called toward himself τοὺςthe μαθητὰςdisciples λέγειhe is saying αὐτοῖςto them 2 ΣπλαγχνίζομαιI am feeling pity ἐπὶupon τὸνthe ὄχλονcrowd ὅτιbecause ἤδηalready ἡμέραιdays τρεῖςthree προσμένουσίνthey are remaining toward μοιme καὶand οὐκnot ἔχουσινthey are having τίwhat φάγωσιν·they might eat; 3 καὶand ἐὰνif ever ἀπολύσωI should let loose off αὐτοὺςthem νήστειςfasting εἰςinto οἶκονhouse αὐτῶν,of them, ἐκλυθήσονταιthey will give out ἐνin τῇthe ὁδῷ·way; καίand τινεςsome αὐτῶνof them ἀπὸfrom μακρόθενfar away εἰσίν.are.
4 καὶAnd ἀπεκρίθησανthey answered αὐτῷto him οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him ὅτιthat ΠόθενFrom where τούτουςthese (ones) δυνήσεταίwill be able τιςanyone ὧδεhere χορτάσαιto satisfy ἄρτωνof loaves ἐπ’upon ἐρημίας;lonely place? 5 καὶAnd ἠρώταhe was requesting αὐτούςthem ΠόσουςHow many ἔχετεare you having ἄρτους;loaves? οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid Ἑπτά.Seven. 6 καὶAnd παραγγέλλειhe is giving orders τῷto the ὄχλῳcrowd ἀναπεσεῖνto fall back ἐπὶupon τῆςthe γῆς·earth; καὶand λαβὼνhaving taken τοὺςthe ἑπτὰseven ἄρτουςloaves εὐχαριστήσαςhaving thanked ἔκλασενhe broke καὶand ἐδίδουwas givingτοῖςto the μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him ἵναin order that παρατιθῶσινthey may be setting alongside καὶand παρέθηκανthey set alongside τῷto the ὄχλῳ.crowd. 7 καὶAlso εἶχανthey had ἰχθύδιαlittle fishes ὀλίγα·few; καὶand εὐλογήσαςhaving blessed αὐτὰthem εἶπενhe said καὶalso ταῦταthese παρατιθέναι.to be setting alongside. 8 καὶAnd ἔφαγονthey ate καὶand ἐχορτάσθησαν,were satisfied, καὶand ἦρανthey lifted up περισσεύματαaboundings κλασμάτωνof fragments ἑπτὰseven σφυρίδας.provision baskets. 9 ἦσανThey were δὲbut ὡςas τετρακισχίλιοι.four thousand. καὶAnd ἀπέλυσενhe let loose off αὐτούς.them.

10 ΚαὶAnd εὐθὺςat once ἐμβὰςhaving stepped in εἰςinto τὸthe πλοῖονboat μετὰwith τῶνthe μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him ἦλθενhe came εἰςinto τὰthe μέρηparts Δαλμανουθά.of Dalmanutha. 11 ΚαὶAnd ἐξῆλθονcame out οἱthe ΦαρισαῖοιPharisees καὶand ἤρξαντοstarted συνζητεῖνto be seeking with αὐτῷ,him, ζητοῦντεςseeking παρ’beside αὐτοῦhim σημεῖονsign ἀπὸfrom τοῦthe οὐρανοῦ,heaven, πειράζοντεςtesting αὐτόν.him. 12 καὶAnd ἀναστενάξαςhaving groaned deeply τῷto the πνεύματιspirit αὐτοῦof him λέγειhe is saying ΤίWhy ἡthe γενεὰgeneration αὕτηthis ζητεῖis seeking σημεῖον;sign? ἀμὴνAmen λέγω,I am saying, εἰif δοθήσεταιwill be given τῇto the γενεᾷgeneration ταύτῃthis σημεῖον.sign. 13 καὶAnd ἀφεὶςhaving let go off αὐτοὺςthem πάλινagain ἐμβὰςhaving stepped in ἀπῆλθενhe went off εἰςinto τὸthe πέραν.other side.

14 ΚαὶAnd ἐπελάθοντοthey forgot λαβεῖνto take ἄρτους,loaves, καὶand εἰif μὴnot ἕναone ἄρτονloaf οὐκnot εἶχονthey were having μεθ’with ἑαυτῶνthemselves ἐνin τῷthe πλοίῳ.boat. 15 καὶAnd διεστέλλετοhe was giving orders αὐτοῖςto them λέγωνsaying Ὁρᾶτε,Be you seeing, βλέπετεbe you looking out ἀπὸfrom τῆςthe ζύμηςleaven τῶνof the ΦαρισαίωνPharisees καὶand τῆςthe ζύμηςleaven Ἡρῴδου.of Herod. 16 καὶAnd διελογίζοντοthey were reasoning πρὸςtoward ἀλλήλουςone another ὅτιthat ἄρτουςloaves οὐκnot ἔχουσιν.they are having.
17 καὶAnd γνοὺςhaving known λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΤίWhy διαλογίζεσθεare you reasoning ὅτιbecauseἄρτουςloaves οὐκnot ἔχετε;you are having? οὔπωNot yet νοεῖτεare you perceiving οὐδὲnot-but συνίετε;are you comprehending? πεπωρωμένηνHaving been dulled ἔχετεare you having τὴνthe καρδίανheart ὑμῶν;of you? 18 ὀφθαλμοὺςEyes ἔχοντεςhaving οὐnot βλέπετεare you looking καὶand ὦταears ἔχοντεςhaving οὐκnot ἀκούετε;are you hearing? καὶAnd οὐnot μνημονεύετεare you remembering 19ὅτεwhen τοὺςthe πέντεfive ἄρτουςloaves ἔκλασαI broke εἰςinto τοὺςthe πεντακισχιλίους,five thousand, πόσους
how many
κοφίνουςbaskets κλασμάτωνof fragments πλήρειςfull ἤρατε;you lifted up? λέγουσινThey are saying αὐτῷto him Δώδεκα.Twelve. 20 ὅτεWhen τοὺςthe ἑπτὰseven εἰςinto τοὺςthe τετρακισχιλίους,four thousand, πόσωνof how many σφυρίδωνprovision baskets πληρώματαfillings κλασμάτωνof fragments ἤρατε;you lifted up? καὶAnd λέγουσινthey are saying αὐτῷto him Ἑπτά.Seven. 21 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ΟὔπωNot yet συνίετε;are you comprehending?

22 ΚαὶAnd ἔρχονταιthey are coming εἰςinto Βηθσαιδάν.Bethsaida. ΚαὶAnd φέρουσινthey bear αὐτῷto him τυφλὸνblind (one) καὶand παρακαλοῦσινthey entreat αὐτὸνhim ἵναin order that αὐτοῦof him ἅψηται.he might touch. 23 καὶAnd ἐπιλαβόμενοςhaving taken hold onτῆςthe χειρὸςhand τοῦof the τυφλοῦblind (one) ἐξήνεγκενhe brought out αὐτὸνhim ἔξωoutside τῆςthe κώμης,village, καὶand πτύσαςhaving spit εἰςinto τὰthe ὄμματαoptics αὐτοῦ,of him, ἐπιθεὶςhaving put upon τὰςthe χεῖραςhands αὐτῷ,to him, ἐπηρώταhe was inquiring upon αὐτόνhim ΕἴIf τιanything g βλέπεις;you are looking at? 24 καὶAnd ἀναβλέψαςhaving looked up ἔλεγενhe was saying ΒλέπωI am looking at τοὺςthe ἀνθρώπουςmen ὅτιbecause ὡςas δένδραtrees ὁρῶI am seeing περιπατοῦντας.(ones) walking about. 25 εἶταNext πάλινagain ἔθηκενhe put τὰςthe χεῖραςhands ἐπὶupon τοὺςthe ὀφθαλμοὺςeyes αὐτοῦ,of him, καὶand διέβλεψεν,he looked through, καὶand ἀπεκατέστη,he was restored, καὶand ἐνέβλεπενhe was looking in τηλαυγῶςfar radiantly ἅπαντα.all (things). 26 καὶAnd ἀπέστειλενhe sent off αὐτὸνhim εἰςinto οἶκονhouse αὐτοῦof him λέγωνsaying ΜηδὲNot-but εἰςinto τὴνthe κώμηνvillage εἰσέλθῃς.you should enter.

27 ΚαὶAnd ἐξῆλθενhe went out ὁthe ἸησοῦςJesus καὶand οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him εἰςinto τὰςthe κώμαςvillages Καισαρίαςof Caesarea τῆςof the Φιλίππου·Philip; καὶand ἐνin τῇthe ὁδῷway ἐπηρώταhe was inquiring upon τοὺςthe μαθητὰςdisciples αὐτοῦof him λέγωνsaying αὐτοῖςto them ΤίναWhom μεme λέγουσινare saying οἱthe ἄνθρωποιmen εἶναι;to be? 28 οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid αὐτῷto him λέγοντεςsaying ὅτιthat ἸωάνηνJohn τὸνthe βαπτιστήν,Baptist, καὶand ἄλλοιothers Ἠλείαν,Elijah, ἄλλοιothers δὲbut ὅτιthat εἷςone τῶνof the προφητῶν.prophets. 29 καὶAnd αὐτὸςhe ἐπηρώταwas inquiring upon αὐτούςthem Ὑμεῖςyou δὲbut τίναwhom μεme λέγετεare you saying εἶναι;to be? ἀποκριθεὶςHaving answered ὁthe ΠέτροςPeter λέγειis saying αὐτῷto him ΣὺYou εἶare ὁthe χριστός.Christ. 30 καὶAnd ἐπετίμησενhe gave rebuke αὐτοῖςto them ἵναin order that μηδενὶto no one λέγωσινthey may be saying περὶabout αὐτοῦ.him. 31 ΚαὶAnd ἤρξατοhe started διδάσκεινto be teaching αὐτοὺςthem ὅτιthat δεῖit is necessary τὸνthe υἱὸνSon τοῦof the ἀνθρώπουman πολλὰmany (things) παθεῖνto suffer καὶand ἀποδοκιμασθῆναιto be disapproved ὑπὸby τῶνthe πρεσβυτέρωνolder men καὶand τῶνthe ἀρχιερέωνchief priests καὶand τῶνthe γραμματέωνscribes καὶand ἀποκτανθῆναιto be killed καὶand μετὰafter τρεῖςthree ἡμέραςdays ἀναστῆναι·to stand up; 32 καὶand παρρησίᾳto outspokenness τὸνthe λόγονword ἐλάλει.he was speaking. καὶAnd προσλαβόμενοςtaking toward himself ὁthe ΠέτροςPeter αὐτὸνhim ἤρξατοstarted ἐπιτιμᾷνto be giving rebuke αὐτῷ.to him. 33 ὁThe (one) δὲbut ἐπιστραφεὶςhaving turned upon καὶand ἰδὼνhaving seen τοὺςthe μαθητὰςdisciples αὐτοῦof him ἐπετίμησενhe gave rebuke Πέτρῳto Peter καὶand λέγειis saying ὝπαγεBe going under ὀπίσωbehind μου,me, Σατανᾶ,Satan, ὅτιbecause οὐnot φρονεῖςyou are minding τὰthe (things) τοῦof the θεοῦGod ἀλλὰbut τὰthe (things) τῶνof the ἀνθρώπων.men.

34 ΚαὶAnd προσκαλεσάμενοςhaving called to himself τὸνthe ὄχλονcrowd σὺνtogether with τοῖςthe μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him εἶπενhe said αὐτοῖςto them ΕἴIf τιςanyone θέλειis willing ὀπίσωbehind μουme ἐλθεῖν,to come, ἀπαρνησάσθωlet him disown ἑαυτὸνhimself καὶand ἀράτωlet him lift up τὸνthe σταυρὸνcross αὐτοῦof him καὶand ἀκολουθείτωlet him be following μοι.me. 35 ὃςWho γὰρfor ἐὰνif ever θέλῃmay will τὴνthe ἑαυτοῦof himself ψυχὴνsoul σῶσαιto save ἀπολέσειwill lose αὐτήν·it; ὃςwho δ’but ἂνlikely ἀπολέσειwill lose τὴνthe ψυχὴνsoul αὐτοῦof him ἕνεκενon account ἐμοῦof me καὶand τοῦof the εὐαγγελίουgood news σώσειwill save αὐτήν.it. 36 τίWhat γὰρfor ὠφελεῖis benefiting ἄνθρωπονman κερδῆσαιto gain τὸνthe κόσμονworld ὅλονwhole καὶand ζημιωθῆναιto forfeit τὴνthe ψυχὴνsoul αὐτοῦ;of him? 37 τίWhat γὰρfor δοῖwould give ἄνθρωποςman ἀντάλλαγμαexchange τῆςof the ψυχῆςsoul αὐτοῦ;of him? 38 ὃςWho γὰρfor ἐὰνif ever ἐπαισχυνθῇshould become ashamed of μεme καὶand τοὺςthe ἐμοὺςmy λόγουςwords ἐνin τῇthe γενεᾷgeneration ταύτῃthis τῇthe μοιχαλίδιadulterous καὶand ἁμαρτωλῷ,sinful, καὶalso ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman ἐπαισχυνθήσεταιwill be ashamed of αὐτὸνhim ὅτανwhenever ἔλθῃhe might come ἐνin τῇthe δόξῃglory τοῦof the πατρὸςFather αὐτοῦof him μετὰwith τῶνthe ἀγγέλωνangels τῶνthe ἁγίων.holy.

CHAPTER 9♠

1 καὶAnd ἔλεγενhe was saying αὐτοῖςto them ᾿ΑμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat εἰσίνare τινεςsome ὧδεhere τῶνof the (ones) ἑστηκότωνhaving stood οἵτινεςwho οὐnot μὴnot γεύσωνταιshould taste θανάτουof death ἕωςuntil ἂνlikely ἴδωσινthey might seeτὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦGod ἐληλυθυῖανhaving come ἐνin δυνάμει.power. 2 ΚαὶAnd μετὰafter ἡμέραςdays ἓξsix παραλαμβάνειis taking along ὁthe ἸησοῦςJesus τὸνthe ΠέτρονPeter καὶand τὸνthe ἸάκωβονJames καὶand Ἰωάνην,John, καὶand ἀναφέρειis bearing up αὐτοὺςthem εἰςinto ὄροςmountain ὑψηλὸνlofty κατ’according to ἰδίανprivate [spot] μόνους.only (ones). καὶAnd μετεμορφώθηhe was transfigured ἔμπροσθενin front αὐτῶν,of them, 3 καὶand τὰthe ἱμάτιαouter garments αὐτοῦof him ἐγένετοbecame στίλβονταglistening λευκὰwhite λίανexceedingly οἷαsuch as γναφεὺςclothes cleaner ἐπὶupon τῆςthe γῆςearth οὐnot δύναταιis able οὕτωςthus λευκᾶναι.to whiten. 4 καὶAnd ὤφθηwas seen αὐτοῖςto them ἨλείαςElijah σὺνtogether with Μωυσεῖ,Moses, καὶand ἦσανthey were συνλαλοῦντεςspeaking together with τῷthe Ἰησοῦ.Jesus. 5 καὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered ὁthe ΠέτροςPeter λέγειis saying τῷto the ἸησοῦJesus Ῥαββεί,Rabbi, καλόνfine ἐστινit is ἡμᾶςus ὧδεhere εἶναι,to be, καὶand ποιήσωμενlet us make τρεῖςthree σκηνάς,tents, σοὶto you μίανone καὶand Μωυσεῖto Moses μίανone καὶand Ἠλείᾳto Elijah μίαν.one. 6 οὐNot γὰρfor ᾔδειhe knew τίwhat ἀποκριθῇ,he should answer, ἔκφοβοιquite fearful γὰρfor ἐγένοντο.they became. 7 καὶAnd ἐγένετοcame to be νεφέληcloud ἐπισκιάζουσαovershadowing αὐτοῖς,them, καὶand ἐγένετοcame to be φωνὴvoice ἐκout of τῆςthe νεφέληςcloud ΟὗτόςThis ἐστινis ὁthe υἱόςSon μουof me ὁthe ἀγαπητός,beloved, ἀκούετεbe you hearing αὐτοῦ.him. 8 καὶAnd ἐξάπιναsuddenly περιβλεψάμενοιhaving looked aroundοὐκέτιnot yet οὐδέναno one εἶδονthey saw μεθ’with ἑαυτῶνthemselves εἰif μὴnot τὸνthe ἸησοῦνJesus μόνον.alone.

9 ΚαὶAnd καταβαινόντωνgoing down αὐτῶνof them ἐκout of τοῦthe ὄρουςmountain διεστείλατοhe gave orders αὐτοῖςto them ἵναin order that μηδενὶto no one ἃwhat (things) εἶδονthey saw διηγήσωνται,they should relate, εἰif μὴnot ὅτανwhenever ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman ἐκout of νεκρῶνdead (ones) ἀναστῇ.should stand up. 10 καὶAnd τὸνthe λόγονword ἐκράτησανthey laid hold of πρὸςtoward ἑαυτοὺςthemselves συνζητοῦντεςseeking together τίwhat ἐστινis τὸthe ἐκout of νεκρῶνdead (ones) ἀναστῆναι.to stand up. 11 καὶAnd ἐπηρώτωνthey were inquiring upon αὐτὸνhim λέγοντεςsaying ὍτιThat λέγουσινare saying οἱthe γραμματεῖςscribes ὅτιthat ἨλείανElijah δεῖit is necessary ἐλθεῖνto come πρῶτον;first? 12 ὁThe (one) δὲbut ἔφηsaid αὐτοῖςto them ἨλείαςElijah μὲνindeed ἐλθὼνhaving come πρῶτονfirst ἀποκατιστάνειis restoring πάντα,all (things), καὶand πῶςhow γέγραπταιit has been written ἐπὶupon τὸνthe υἱὸνSon τοῦof the ἀνθρώπουman ἵναin order that πολλὰmany (things) πάθῃhe should suffer καὶand ἐξουδενηθῇ;should be treated as of no account? 13 ἀλλὰBut λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat καὶalso ἨλείαςElijah ἐλήλυθεν,has come, καὶand ἐποίησανthey did αὐτῷto him ὅσαas many (things) as ἤθελον,they were willing, καθὼςaccording as γέγραπταιit has been written ἐπ’upon αὐτόν.him.

14 ΚαὶAnd ἐλθόντεςhaving come πρὸςtoward τοὺςthe μαθητὰςdisciples εἶδανthey saw ὄχλονcrowd πολὺνmuch περὶaround αὐτοὺςthemκαὶand γραμματεῖςscribes συνζητοῦνταςseeking together πρὸςtoward αὐτούς.them. 15 καὶAnd εὐθὺςat once πᾶςall ὁthe ὄχλοςcrowd ἰδόντεςhaving seen αὐτὸνhim ἐξεθαμβήθησαν,were stunned, καὶand προστρέχοντεςrunning toward ἠσπάζοντοthey were greeting αὐτόν.him. 16 καὶAnd ἐπηρώτησενhe inquired upon αὐτούςthem ΤίWhat συνζητεῖτεare you seeking together πρὸςtoward αὐτούς;them? 17 καὶAnd ἀπεκρίθηanswered αὐτῷto him εἷςone ἐκout of τοῦthe ὄχλουcrowd Διδάσκαλε,Teacher, ἤνεγκαI brought τὸνthe υἱόνson μουof me πρὸςtoward σέ,you, ἔχονταhaving πνεῦμαspirit ἄλαλον·speechless; 18 καὶand ὅπουwhere ἐὰνif ever αὐτὸνhim καταλάβῃit might seize ῥήσσειit dashes αὐτόν,him, καὶand ἀφρίζειhe foams καὶand τρίζειgrinds τοὺςthe ὀδόνταςteeth καὶand ξηραίνεται·he dried up; καὶand εἶπαI said τοῖςto the μαθηταῖςdisciples σουof you ἵναin order that αὐτὸit ἐκβάλωσιν,they might throw out, καὶand οὐκnot ἴσχυσαν.they were strong enough. 19 ὁThe (One) δὲbut ἀποκριθεὶςhaving answered αὐτοῖςto them λέγειis saying ῏ΩO γενεὰgenerationἄπιστος,faithless, ἕωςuntil πότεwhen πρὸςtoward ὑμᾶςyou ἔσομαι;shall I be? ἕωςUntil πότεwhen ἀνέξομαιshall I put up with ὑμῶν;you? φέρετεBe you bearing αὐτὸνhim πρὸςtoward με.me.
20 καὶAnd ἤνεγκανthey brought αὐτὸνhim πρὸςtoward αὐτόν.him. καὶAnd ἰδὼνhaving seen αὐτὸνhim τὸthe πνεῦμαspirit εὐθὺςat once συνεσπάραξενthrew into convulsions αὐτόν,him, καὶand πεσὼνhaving fallen ἐπὶupon τῆςthe γῆςearth ἐκυλίετοhe was rolling ἀφρίζων.foaming. 21 καὶAnd ἐπηρώτησενhe inquired upon τὸνthe πατέραfather αὐτοῦof him ΠόσοςHow much χρόνοςtime ἐστὶνis it ὡςas τοῦτοthis γέγονενhas happened αὐτῷ;to him? ὁThe (one) δὲbut εἶπενsaid ᾿ΕκOut of παιδιόθεν·from little child; 22 καὶand πολλάκιςmany times καὶand εἰςinto πῦρfire αὐτὸνhim ἔβαλενit threw καὶand εἰςinto ὕδαταwaters ἵναin order that ἀπολέσῃit might destroy αὐτόν·him; ἀλλ’but εἴif τιanything δύνῃ,you may be able, βοήθησονgive help ἡμῖνto us σπλαγχνισθεὶςhaving had pity ἐφ’upon ἡμᾶς.us. 23 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτῷto him ΤόThe ΕἰIf δύνῃ,you may be able, πάνταall (things) δυνατὰpossible τῷto the (one) πιστεύοντι.having faith. 24 εὐθὺςAt once κράξαςhaving cried out ὁthe πατὴρfather τοῦof the παιδίουlittle boy ἔλεγενwas saying ΠιστεύωI have faith; βοήθειbe helping μουof me τῇto the ἀπιστίᾳ.lack of faith.

25 ἰδὼνHaving seen δὲbut ὁthe ἸησοῦςJesus ὅτιthat ἐπισυντρέχειis running together upon ὄχλοςcrowd ἐπετίμησενgave rebuke τῷto the πνεύματιspirit τῷthe ἀκαθάρτῳunclean λέγωνsaying αὐτῷto it ΤὸThe ἄλαλονspeechless καὶand κωφὸνdeaf πνεῦμα,spirit, ἐγὼI ἐπιτάσσωam giving orders σοι,to you, ἔξελθεcome forth ἐξout of αὐτοῦhim καὶand μηκέτιnot yet εἰσέλθῃςshould you enter εἰςinto αὐτόν.him. 26 καὶAnd κράξαςhaving cried out καὶand πολλὰvery much σπαράξαςhaving convulsed ἐξῆλθεν·it came out; καὶand ἐγένετοhe became ὡσεὶas if νεκρὸςdead ὥστεas-and τοὺςthe πολλοὺςmany λέγεινto be saying ὅτιthat ἀπέθανεν.he died. 27 ὁThe δὲbutἸησοῦςJesus κρατήσαςhaving laid hold of τῆςthe χειρὸςhand αὐτοῦof him ἤγειρενhe raised up αὐτόν,him, καὶand ἀνέστη.he stood up. 28 καὶAnd εἰσελθόντοςhaving entered αὐτοῦof him εἰςinto οἶκονhouse οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him κατ’according to ἰδίανprivate [spot] ἐπηρώτωνwere inquiring upon αὐτόνhim ὍτιThe why ἡμεῖςwe οὐκnot ἠδυνήθημενwere able ἐκβαλεῖνto throw out αὐτό;it? 29 καὶAnd εἶπενhe said αὐτοῖςto them ΤοῦτοThis τὸthe γένοςkind ἐνin οὐδενὶnothing δύναταιis able ἐξελθεῖνto come out εἰif μὴnot ἐνin προσευχῇ.prayer.

30 ΚἀκεῖθενAnd from there ἐξελθόντεςhaving gone out ἐπορεύοντοthey were going their way διὰthrough τῆςthe Γαλιλαίας,Galilee, καὶand οὐκnot ἤθελενhe was willing ἵναin order that τιςanyone γνοῖ·should know;
31 ἐδίδασκενhe was teaching γὰρfor τοὺςthe μαθητὰςdisciples αὐτοῦof him καὶand ἔλεγενwas saying αὐτοῖςto them ὅτιthat ὉThe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman παραδίδοταιis being given over εἰςinto χεῖραςhands ἀνθρώπων,of men, καὶand ἀποκτενοῦσινthey will kill αὐτόν,him, καὶand ἀποκτανθεὶςhaving been killed μετὰafter τρεῖςthree ἡμέραςdays ἀναστήσεται.he will stand up. 32 οἱThe (ones) δὲbut ἠγνόουνwere not knowing τὸthe ῥῆμα,saying, καὶand ἐφοβοῦντοthey were fearing αὐτὸνhim ἐπερωτῆσαι.to inquire upon.

33 ΚαὶAnd ἦλθονthey came εἰςinto Καφαρναούμ.Capernaum. ΚαὶAnd ἐνin τῇthe οἰκίᾳhouse γενόμενοςhaving come to be ἐπηρώταhe was inquiring upon αὐτούςthem ΤίWhat ἐνin τῇthe ὁδῷway διελογίζεσθε;were you reasoning through? 34 οἱThe (ones) δὲbut ἐσιώπων,were silent, πρὸςtoward ἀλλήλουςone another γὰρfor διελέχθησανthey expressed themselves through ἐνin τῇthe ὁδῷway τίςwho μείζων.greater. 35 καὶAnd καθίσαςhaving sat down ἐφώνησενhe sounded τοὺςthe δώδεκαtwelve καὶand λέγειis saying αὐτοῖςto them ΕἴIf τιςanyone θέλειis willing πρῶτοςfirst εἶναιto be ἔσταιhe will be πάντωνof all (ones) ἔσχατοςlast καὶand πάντωνof all (ones) διάκονος.servant. 36 καὶAnd λαβὼνhaving taken παιδίονlittle boy ἔστησενhe stood αὐτὸit ἐνin μέσῳmidst αὐτῶνof them καὶand ἐναγκαλισάμενοςhaving taken into his arms αὐτὸit εἶπενhe said αὐτοῖςto them 37 ὋςWho ἂνlikely ἓνone τῶνof the τοιούτωνsuch παιδίωνlittle boys δέξηταιmight receive ἐπὶupon τῷthe ὀνόματίname μου,of me, ἐμὲme δέχεται·he is receiving; καὶand ὃςwho ἂνlikely ἐμὲme δέχηται,may be receiving, οὐκnot ἐμὲme δέχεταιhe is receiving ἀλλὰbut τὸνthe (one) ἀποστείλαντάhaving sent off με.me.

38 ἜφηSaid αὐτῷto him ὁthe ἸωάνηςJohn Διδάσκαλε,Teacher, εἴδαμένwe saw τιναsomeone ἐνin τῷthe ὀνόματίname σουof you ἐκβάλλονταthrowing out δαιμόνια,demons, καὶand ἐκωλύομενwe were preventing αὐτόν,him, ὅτιbecause οὐκnot ἠκολούθειhe was following ἡμῖν.us. 39 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ΜὴNot κωλύετεbe you preventing αὐτόν,him, οὐδεὶςno one γὰρfor ἔστινis ὃςwho ποιήσειwill do δύναμινpowerful work ἐπὶupon τῷthe ὀνόματίname μουof me καὶand δυνήσεταιhe will be able ταχὺquickly κακολογῆσαίto speak badly of με·me; 40 ὃςwho γὰρfor οὐκnot ἔστινis καθ’down on ἡμῶν,us, ὑπὲρover ἡμῶνus ἐστίν.is. 41 ὋςWho γὰρfor ἂνlikely ποτίσῃmight cause to drink ὑμᾶςyou ποτήριονcup ὕδατοςof water ἐνin ὀνόματιname ὅτιbecause Χριστοῦof Christ ἐστέ,you are, ἀμὴνamen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat οὐnot μὴnot ἀπολέσῃhe should lose τὸνthe μισθὸνreward αὐτοῦ.of him. 42 ΚαὶAnd ὃςwho ἄνlikely σκανδαλίσῃmight stumble ἕναone τῶνof the μικρῶνlittle (ones) τούτωνthese τῶνthe (ones) πιστευόντων,believing, καλόνfine ἐστινit is αὐτῷto him μᾶλλονrather εἰif περίκειταιis lying around μύλοςmillstone ὀνικὸςbelonging to the ass περὶabout τὸνthe τράχηλονneck αὐτοῦof him καὶand βέβληταιhe has been thrown εἰςinto τὴνthe θάλασσαν.sea.

43 ΚαὶAnd ἐὰνif ever σκανδαλίσῃmight stumble σεyou ἡthe χείρhand σου,of you, ἀπόκοψονcut off αὐτήν·it; καλόνfine ἐστίνit is σεyou κυλλὸνmaimed εἰσελθεῖνto enter εἰςinto τὴνthe ζωὴνlife ἢthan τὰςthe δύοtwo χεῖραςhands ἔχονταhaving ἀπελθεῖνto go off εἰςinto τὴνthe γέενναν,Gehenna, εἰςinto τὸthe πῦρfire τὸthe ἄσβεστον.inextinguishable. 44 ———— 45 καὶAnd ἐὰνif ever ὁthe πούςfoot σουof you σκανδαλίζῃmay be stumbling σε,you, ἀπόκοψονcut off αὐτόν·it; καλόνfine ἐστίνit is σεyou εἰσελθεῖνto enter εἰςinto τὴνthe ζωὴνlife χωλὸνlame ἢthan τοὺςthe δύοtwo πόδαςfeet ἔχονταhaving βληθῆναιto be thrown εἰςinto τὴνthe γέενναν.Gehenna. 46 ———— 47 καὶAnd ἐὰνif ever ὁthe ὀφθαλμόςeye σουof you σκανδαλίζῃmay be stumbling σε,you, ἔκβαλεthrow out αὐτόν·it; καλόνfine σέyou ἐστινit is μονόφθαλμονone-eyed εἰσελθεῖνto enter εἰςinto τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦGod ἢthan δύοtwo ὀφθαλμοὺςeyes ἔχονταhaving βληθῆναιto be thrown εἰςinto γέενναν,Gehenna,
48 ὅπουwhere ὁthe σκώληξmaggot αὐτῶνof them οὐnot τελευτᾷends καὶand τὸthe πῦρfire οὐnot σβέννυται.is being extinguished.

49 πᾶςEveryone γὰρfor πυρὶto fire ἁλισθήσεται.will be salted. 50 ΚαλὸνFine τὸthe ἅλας·salt; ἐὰνif ever δὲbut τὸthe ἅλαςsalt ἄναλονsaltless γένηται,might become, ἐνin τίνιwhat αὐτὸit ἀρτύσετε;will you season? ἔχετεBe having ἐνin ἑαυτοῖςselves ἅλα,salt, καὶand εἰρηνεύετεbe keeping peace ἐνin ἀλλήλοις.one another.

CHAPTER 10♠

1 ΚαὶAnd ἐκεῖθενfrom there ἀναστὰςhaving stood up ἔρχεταιhe is coming εἰςinto τὰthe ὅριαregions τῆςof the ἸουδαίαςJudea καὶand πέρανother side τοῦof the Ἰορδάνου,Jordan, καὶand συνπορεύονταιare going their way together πάλινagain ὄχλοιcrowds πρὸςtoward αὐτόν,him,καὶand ὡςas εἰώθειhe was accustomed πάλινagain ἐδίδασκενhe was teaching αὐτούς.them. 2 ΚαὶAnd προσελθόντεςhaving come toward ΦαρισαῖοιPharisees ἐπηρώτωνwere inquiring upon αὐτὸνhim εἰif ἔξεστινit is lawful ἀνδρὶto male person γυναῖκαwoman ἀπολῦσαι,to loosen from, πειράζοντεςtesting αὐτόν.him. 3 ὁThe (one) δὲbut ἀποκριθεὶςhaving answered εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΤίWhatὑμῖνto you ἐνετείλατοcommanded Μωυσῆς;Moses? 4 οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid ᾿ΕπέτρεψενMade the concession ΜωυσῆςMoses βιβλίονlittle book ἀποστασίουof dismissal γράψαιto write καὶand ἀπολῦσαι.to loosen from. 5 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΠρὸςToward τὴνthe σκληροκαρδίανhardheartedness ὑμῶνof you ἔγραψενhe wrote ὑμῖνto you τὴνthe ἐντολὴνcommandment ταύτην·this; 6 ἀπὸfrom δὲbut ἀρχῆςbeginning κτίσεωςof creation ἄρσενmale καὶand θῆλυfemale ἐποίησενhe made αὐτούς·them; 7 ἕνεκενon account of τούτουthis καταλείψειwill leave down ἄνθρωποςman τὸνthe πατέραfather αὐτοῦof him καὶand τὴνthe μητέρα,mother, 8 καὶand ἔσονταιwill be οἱthe δύοtwo εἰςinto σάρκαflesh μίαν·one; ὥστεas-and οὐκέτιnot yet εἰσὶνthey are δύοtwo ἀλλὰbut μίαone σάρξ·flesh; 9 ὃwhich οὖνtherefore ὁthe θεὸςGod συνέζευξενyoked together ἄνθρωποςman μὴnot χωριζέτω.let put apart. 10 ΚαὶAnd εἰςinto τὴνthe οἰκίανhouse πάλινagain οἱthe μαθηταὶdisciples περὶabout τούτουthis ἐπηρώτωνwere inquiring upon αὐτόν.him. 11 καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ὋςWho ἂνlikely ἀπολύσῃmight loosen from τὴνthe γυναῖκαwoman αὐτοῦof him καὶand γαμήσῃmight marry ἄλληνanother μοιχᾶταιis committing adultery ἐπ’upon αὐτήν,her, 12 καὶand ἐὰνif ever αὐτὴshe ἀπολύσασαhaving loosed from τὸνthe ἄνδραmale person αὐτῆςof her γαμήσῃshould marry ἄλλονanother μοιχᾶται.she is committing adultery.

13 ΚαὶAnd προσέφερονwere bearing toward αὐτῷhim παιδίαlittle children ἵναin order that αὐτῶνof them ἅψηται·he might touch; οἱthe δὲbut μαθηταὶdisciples ἐπετίμησανgave rebuke αὐτοῖς.to them.
14 ἰδὼνHaving seen δὲbut ὁthe ἸησοῦςJesus ἠγανάκτησενwas indignant καὶand εἶπενsaid αὐτοῖςto them ἌφετεLet you go off τὰthe παιδίαlittle children ἔρχεσθαιto be coming πρόςtoward με,me, μὴnot κωλύετεbe you preventing αὐτά,them, τῶνof the γὰρfor τοιούτωνsuch (ones) ἐστὶνis ἡthe βασιλείαkingdom τοῦof the θεοῦ.God. 15 ἀμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖν,to you, ὃςwho ἂνlikely μὴnot δέξηταιmight receive τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦGod ὡςas παιδίον,little child, οὐnot μὴnot εἰσέλθῃshould enter εἰςinto αὐτήν.it. 16 καὶAnd ἐναγκαλισάμενοςhaving taken into his arms αὐτὰthem κατευλόγειhe was blessing τιθεὶςputting τὰςthe χεῖραςhands ἐπ’upon αὐτά.them.

17 ΚαὶAnd ἐκπορευομένουgoing his way out αὐτοῦof him εἰςinto ὁδὸνway προσδραμὼνhaving run toward εἷςone καὶand γονυπετήσαςhaving fallen on knees to αὐτὸνhim ἐπηρώταwas inquiring upon αὐτόνhim ΔιδάσκαλεTeacher ἀγαθέ,good, τίwhat ποιήσωshall I do ἵναin order that ζωὴνlife αἰώνιονeverlasting κληρονομήσω;I might inherit? 18 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτῷto him ΤίWhy μεme λέγειςyou are saying ἀγαθόν;good? οὐδεὶςNo one ἀγαθὸςgood εἰif μὴnot εἷςone ὁthe θεός.God. 19 τὰςThe ἐντολὰςcommandments οἶδαςyou have known ΜὴNot φονεύσῃς,you should murder, ΜὴNot μοιχεύσῃς,you should commit adultery, ΜὴNot κλέψῃς,you should steal, ΜὴNot ψευδομαρτυρήσῃς,you should bear false witness, ΜὴNot ἀποστερήσῃς,you should defraud, ΤίμαBe honoring τὸνthe πατέραfather σουof you καὶand τὴνthe μητέρα.mother. 20 ὁThe (one) δὲbut ἔφηsaid αὐτῷto him Διδάσκαλε,Teacher, ταῦταthese (things) πάνταall ἐφυλαξάμηνI guarded ἐκout of νεότητόςyouth μου.of me. 21 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus ἐμβλέψαςhaving looked in αὐτῷhim ἠγάπησενloved αὐτὸνhim καὶand εἶπενsaid αὐτῷto him ἝνOne (thing) σεyou ὑστερεῖ·is lacking about; ὕπαγεbe going under ὅσαas many (things) as ἔχειςyou are having πώλησονsell καὶand δὸςgive τοῖςto the πτωχοῖς,poor (ones), καὶand ἕξειςyou will have θησαυρὸνtreasure ἐνin οὐρανῷ,heaven, καὶand δεῦροhither ἀκολούθειbe following μοι.to me. 22 ὁThe (one) δὲbut στυγνάσαςhaving grown sad ἐπὶupon τῷthe λόγῳword ἀπῆλθενwent off λυπούμενος,grieving, ἦνhe wasγὰρfor ἔχωνhaving κτήματαpossessions πολλά.many.

23 ΚαὶAnd περιβλεψάμενοςhaving looked around ὁthe ἸησοῦςJesus λέγειis saying τοῖςto the μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him ΠῶςHow δυσκόλωςdifficultly οἱthe (ones) τὰthe χρήματαmoneys ἔχοντεςhaving εἰςinto τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦGod εἰσελεύσονται.will enter. 24 οἱThe δὲbut μαθηταὶdisciples ἐθαμβοῦντοwere being astonished ἐπὶupon τοῖςthe λόγοιςwords αὐτοῦ.of him. ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus πάλινagain ἀποκριθεὶςhaving answered λέγειis saying αὐτοῖςto them Τέκνα,Children, πῶςhow δύσκολόνdifficult (thing) ἐστινit is εἰςinto τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦGod εἰσελθεῖν·to enter; 25 εὐκοπώτερόνeasier ἐστινit is κάμηλονcamelδιὰthrough τρυμαλιᾶςhole ῥαφίδοςof needle διελθεῖνto go through ἢthan πλούσιονrich [man] εἰςinto τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦGod εἰσελθεῖν.to enter.
26 οἱThe (ones) δὲbut περισσῶςabundantly ἐξεπλήσσοντοwere being astounded λέγοντεςsaying πρὸςtoward αὐτόνhim ΚαὶAnd τίςwho δύναταιis able σωθῆναι;to be saved?
27 ἐμβλέψαςHaving looked in αὐτοῖςthem ὁthe ἸησοῦςJesus λέγειis saying ΠαρὰBeside ἀνθρώποιςmen ἀδύνατονimpossible ἀλλ’but οὐnot παρὰbeside θεῷ,God, πάνταall (things) γὰρfor δυνατὰpossible παρὰbeside τῷtheθεῷ.God. 28 ἬρξατοStarted λέγεινto be saying ὁthe ΠέτροςPeter αὐτῷto him ἸδοὺLook! ἡμεῖςWe ἀφήκαμενhave let go off πάνταall (things)καὶand ἠκολουθήκαμένhave followed σοι.to you. 29 ἔφηSaid ὁthe ἸησοῦςJesus ᾿ΑμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖν,to you οὐδεὶςNo one ἔστινis ὃςwho ἀφῆκενlet go off οἰκίανhouse ἢor ἀδελφοὺςbrothers ἢor ἀδελφὰςsisters ἢor μητέραmother ἢor πατέραfather ἢor τέκναchildren ἢor ἀγροὺςfields ἕνεκενon account ἐμοῦof me καὶand ἕνεκενon account τοῦof the εὐαγγελίου,good news, 30 ἐὰνif ever μὴnot λάβῃhe might receive ἑκατονταπλασίοναone hundredfold νῦνnow ἐνin τῷthe καιρῷappointed time τούτῳthis οἰκίαςhouses καὶand ἀδελφοὺςbrothers καὶand ἀδελφὰςsisters καὶand μητέραςmothers καὶand τέκναchildren καὶand ἀγροὺςfields μετὰwith διωγμῶν,persecutions, καὶand ἐνin τῷthe αἰῶνιage τῷthe (one) ἐρχομένῳcoming ζωὴνlife αἰώνιον.everlasting. 31 πολλοὶMany δὲbut ἔσονταιwill be πρῶτοιfirst (ones) ἔσχατοιlast (ones) καὶand οἱthe ἔσχατοιlast (ones) πρῶτοι.first (ones).

32 ῏ΗσανThey were δὲbut ἐνin τῇthe ὁδῷway ἀναβαίνοντεςstepping up εἰςinto Ἰεροσόλυμα,Jerusalem, καὶand ἦνhe was προάγωνgoing before αὐτοὺςthem ὁthe Ἰησοῦς,Jesus, καὶand ἐθαμβοῦντο,they were being astonished, οἱthe (ones) δὲbut ἀκολουθοῦντεςfollowing ἐφοβοῦντο.were being fearful. καὶAnd παραλαβὼνhaving taken along πάλινagain τοὺςthe δώδεκαtwelve ἤρξατοhe started αὐτοῖςto them λέγεινto be saying τὰthe (things) μέλλονταbeing about αὐτῷto him συμβαίνεινto be befalling ὅτιthat 33 ἸδοὺLook! ἀναβαίνομενWe are stepping up εἰςinto Ἰεροσόλυμα,Jerusalem, καὶand ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman παραδοθήσεταιwill be given over τοῖςto the ἀρχιερεῦσινchief priests καὶand τοῖςto the γραμματεῦσιν,scribes, καὶand κατακρινοῦσινthey will judge down αὐτὸνhim θανάτῳto death καὶand παραδώσουσινwill give over αὐτὸνhim τοῖςto the ἔθνεσινnations 34 καὶand ἐμπαίξουσινthey will make fun of αὐτῷhim καὶand ἐμπτύσουσινwill spit on αὐτῷhim καὶand μαστιγώσουσινwill scourge αὐτὸνhim καὶand ἀποκτενοῦσιν,will kill, καὶand μετὰafter τρεῖςthree ἡμέραςdays ἀναστήσεται.he will stand up.

35 ΚαὶAnd προσπορεύονταιgo their way toward αὐτῷhim ἸάκωβοςJames καὶand ἸωάνηςJohn οἱthe δύοtwo υἱοὶsons Ζεβεδαίουof Zebedee λέγοντεςsaying αὐτῷto him Διδάσκαλε,Teacher, θέλομενwe are willing ἵναin order that ὃwhich ἐὰνif ever αἰτήσωμένwe might ask of σεyou ποιήσῃςyou should do ἡμῖν.to us. 36 ὁThe (one) δὲbut εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΤίWhat θέλετεare you willing ποιήσωI should do ὑμῖν;to you? 37 οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid αὐτῷto him ΔὸςGive ἡμῖνto us ἵναin order that εἷςone σουof you ἐκout of δεξιῶνright-hand [parts] καὶand εἷςone ἐξout of ἀριστερῶνleft-hand [parts] καθίσωμενwe might sit down ἐνin τῇthe δόξῃglory σου.of you. 38 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΟὐκNot οἴδατεyou have known τίwhat αἰτεῖσθε·you are asking for; δύνασθεare you able πιεῖνto drink τὸthe ποτήριονcup ὃwhich ἐγὼI πίνω,am drinking. ἢor τὸthe βάπτισμαbaptism ὃwhich ἐγὼI βαπτίζομαιam being baptized with βαπτισθῆναι;to be baptized with? 39 οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid αὐτῷto him Δυνάμεθα.We are able. ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΤὸThe ποτήριονcup ὃwhich ἐγὼI πίνωam drinking   πίεσθεyou will drink καὶand τὸthe βάπτισμαbaptism ὃwhich ἐγὼI βαπτίζομαιam being baptized with βαπτισθήσεσθε,you will be baptized with, 40 τὸthe δὲbut καθίσαιto sit down ἐκout of δεξιῶνright-hand [parts] μουof me ἢor ἐξout of εὐωνύμωνleft-hand [parts] οὐκnot ἔστινit is ἐμὸνmine δοῦναι,to give, ἀλλ’but οἷςto which ones ἡτοίμασται.it has been prepared.

41 καὶAnd ἀκούσαντεςhaving heard οἱthe δέκαten ἤρξαντοstarted ἀγανακτεῖνto be indignant περὶabout ἸακώβουJames καὶand Ἰωάνου.John. 42 καὶAnd προσκαλεσάμενοςhaving called toward himself αὐτοὺςthem ὁthe ἸησοῦςJesus λέγειis saying αὐτοῖςto them Οἴδατεyou have known ὅτιthat οἱthe (ones) δοκοῦντεςseeming ἄρχεινto be ruling τῶνof the ἐθνῶνnations κατακυριεύουσινare lording it over αὐτῶνthem καὶand οἱthe μεγάλοιgreat (ones) αὐτῶνof them κατεξουσιάζουσινare wielding authority over αὐτῶν.them. 43 οὐχNot οὕτωςthus δέbut ἐστινit is ἐνin ὑμῖν·you; ἀλλ’but ὃςwho ἂνlikely θέλῃmay will μέγαςgreat γενέσθαιto become ἐνin ὑμῖν,you, ἔσταιwill be ὑμῶνof you διάκονος,servant,
44 καὶand ὃςwho ἂνlikely θέλῃmay will ἐνin ὑμῖνyou εἶναιto be πρῶτος,first, ἔσταιwill be πάντωνof all (ones) δοῦλος·slave; 45 καὶalso γὰρfor ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman οὐκnot ἦλθενcame διακονηθῆναιto be served ἀλλὰbut διακονῆσαιto serve καὶand δοῦναιto give τὴνthe ψυχὴνsoul αὐτοῦof him λύτρονransom ἀντὶinstead of πολλῶν.many.

46 ΚαὶAnd ἔρχονταιthey are coming εἰςinto Ἰερειχώ.Jericho. ΚαὶAnd ἐκπορευομένουgoing his way out αὐτοῦof him ἀπὸfrom ἸερειχὼJericho καὶand τῶνof the μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him καὶand ὄχλουof crowd ἱκανοῦsufficient ὁthe υἱὸςson Τιμαίουof Timaeus ΒαρτίμαιοςBartimaeus τυφλὸςblind προσαίτηςbeggar ἐκάθητοwas sitting παρὰbeside τὴνthe ὁδόν.way. 47 καὶAnd ἀκούσαςhaving heard ὅτιthat ἸησοῦςJesus ὁthe ΝαζαρηνόςNazarene ἐστινit is ἤρξατοhe started κράζεινto be crying out καὶand λέγεινto be saying ΥἱὲSon Δαυεὶδof David Ἰησοῦ,Jesus, ἐλέησόνhave mercy on με.me. 48 καὶAnd ἐπετίμωνwere giving rebuke αὐτῷto him πολλοὶmany ἵναin order that σιωπήσῃ·he should be silent; ὁthe (one) δὲbut πολλῷto much μᾶλλονrather ἔκραζενwas crying out ΥἱὲSon Δαυείδ,of David, ἐλέησόνhave mercy on με.me. 49 καὶAnd στὰςhaving stood [still] ὁthe ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ΦωνήσατεSound you to αὐτόν.him. καὶAnd φωνοῦσιthey are sounding to τὸνthe τυφλὸνblind (one) λέγοντεςsaying αὐτῷto him Θάρσει,Be taking courage, ἔγειρε,be getting up, φωνεῖhe is sounding to σε.you. 50 ὁThe (one) δὲbut ἀποβαλὼνhaving thrown off τὸthe ἱμάτιονouter garment αὐτοῦof him ἀναπηδήσαςhaving leaped up ἦλθενhe came πρὸςtoward τὸνthe Ἰησοῦν.Jesus. 51 καὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered αὐτῷto him ὁthe ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ΤίWhat σοιto you θέλειςare you willing ποιήσω;I should do? ὁThe δὲbut τυφλὸςblind (one) εἶπενsaid αὐτῷto him Ῥαββουνεί,Rabboni, ἵναin order that ἀναβλέψω.I might look again. 52 καὶAnd ὁthe ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτῷto him Ὕπαγε,Be going under, ἡthe πίστιςfaith σουof you σέσωκένhas saved σε.you. καὶAnd εὐθὺςat once ἀνέβλεψεν,he looked again, καὶand ἠκολούθειhe was following αὐτῷto him ἐνin τῇthe ὁδῷ.way.

CHAPTER 11♠

 1 ΚαὶAnd ὅτεwhen ἐγγίζουσινthey get near εἰςinto ἸεροσόλυμαJerusalem εἰςinto ΒηθφαγὴBethphage καὶand ΒηθανίανBethany πρὸςtoward τὸthe ὌροςMount τῶνof the ᾿Ελαιῶν,Olives, ἀποστέλλειhe is sending off δύοtwo τῶνof the μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him 2 καὶand λέγειis saying αὐτοῖςto them ὙπάγετεBe you going under εἰςinto τὴνthe κώμηνvillage τὴνthe (one) κατέναντιopposite ὑμῶν,of you, καὶand εὐθὺςat once εἰσπορευόμενοιgoing youR way inside εἰςinto αὐτὴνit εὑρήσετεyou will find πῶλονcolt δεδεμένονhaving been tied ἐφ’upon ὃνwhichοὐδεὶςno one οὔπωnot as yet ἀνθρώπωνof men ἐκάθισεν·sat down; λύσατεloose you αὐτὸνit καὶand φέρετε.be bearing. 3 καὶAnd ἐάνif ever τιςanyone ὑμῖνto you εἴπῃmight say ΤίWhy ποιεῖτεare you doing τοῦτο;this? εἴπατεsay you ὉThe κύριοςLord αὐτοῦof it χρείανneed ἔχει·is having; καὶand εὐθὺςat once αὐτὸνit ἀποστέλλειhe is sending off πάλινagain ὧδε.here. 4 καὶAnd ἀπῆλθονthey went off καὶand εὗρονfound πῶλονcolt δεδεμένονhaving been tied πρὸςtoward θύρανdoor ἔξωoutside ἐπὶupon τοῦthe ἀμφόδου,side street, καὶand λύουσινthey are loosing αὐτόν.it. 5 καίAnd τινεςsome τῶνof the (ones) ἐκεῖthere ἑστηκότωνhaving stood ἔλεγονwere saying αὐτοῖςto them ΤίWhat ποιεῖτεare you doing λύοντεςloosing τὸνthe πῶλον;colt? 6 οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid αὐτοῖςto them καθὼςaccording as εἶπενsaid ὁthe Ἰησοῦς·Jesus; καὶand ἀφῆκανthey let go off αὐτούς.them.

7 καὶAnd φέρουσινthey are bearing τὸνthe πῶλονcolt πρὸςtoward τὸνthe Ἰησοῦν,Jesus, καὶand ἐπιβάλλουσινthey are throwing upon αὐτῷit τὰthe ἱμάτιαouter garments αὐτῶν,of them, καὶand ἐκάθισενhe sat down ἐπ’upon αὐτόν.it. 8 καὶAnd πολλοὶmany τὰthe ἱμάτιαouter garments αὐτῶνof them ἔστρωσανspread εἰςinto τὴνthe ὁδόν,way, ἄλλοιothers δὲbut στιβάδαςtree branches κόψαντεςhaving cut ἐκout of τῶνthe ἀγρῶν.fields. 9 καὶAnd οἱthe (ones) προάγοντεςgoing ahead of καὶand οἱthe (ones) ἀκολουθοῦντεςfollowing ἔκραζονwere crying out Ὡσαννά·Hosanna; ΕὐλογημένοςBlessed ὁthe (one) ἐρχόμενοςcoming ἐνin ὀνόματιname Κυρίου· of Lord;10 ΕὐλογημένηBlessed ἡthe ἐρχομένηcoming βασιλείαkingdom τοῦof the πατρὸςfather ἡμῶνof us Δαυείδ·David; ὩσαννὰHosanna ἐνin τοῖςthe ὑψίστοις.highest [places]. 11 ΚαὶAnd εἰσῆλθενhe entered εἰςinto ἸεροσόλυμαJerusalem εἰςinto τὸthe ἱερόν·temple; καὶand περιβλεψάμενοςhaving looked around on πάνταall (things) ὀψὲlate ἤδηalready οὔσηςbeing τῆςof the ὥραςhour ἐξῆλθενhe went out εἰςinto ΒηθανίανBethany μετὰwith τῶνthe δώδεκα.twelve.

12 ΚαὶAnd τῇto the ἐπαύριονmorrow ἐξελθόντωνhaving come out αὐτῶνof them ἀπὸfrom ΒηθανίαςBethany ἐπείνασεν.he became hungry. 13 καὶAnd ἰδὼνhaving seen συκῆνfig tree ἀπὸfrom μακρόθενafar ἔχουσανhaving φύλλαleaves ἦλθενhe came εἰif ἄραreally τιanything εὑρήσειhe will find ἐνin αὐτῇ,it, καὶand ἐλθὼνhaving come ἐπ’upon αὐτὴνit οὐδὲνnothing εὗρενhe found εἰif μὴnot φύλλα,leaves, ὁthe γὰρfor καιρὸςappointed time οὐκnot ἦνwas σύκων.of figs. 14 καὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered εἶπενhe said αὐτῇto itΜηκέτιNot yet εἰςinto τὸνthe αἰῶναage ἐκout of σοῦyou μηδεὶςno one καρπὸνfruit φάγοι.may eat. καὶAnd ἤκουονwere hearing οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦ.of him.

15 ΚαὶAnd ἔρχονταιthey are coming εἰςinto Ἰεροσόλυμα.Jerusalem. ΚαὶAnd εἰσελθὼνhaving entered εἰςinto τὸthe ἱερὸνtemple ἤρξατοhe started ἐκβάλλεινto be throwing out τοὺςthe (ones) πωλοῦνταςselling καὶand τοὺςthe (ones) ἀγοράζονταςbuying ἐνin τῷthe ἱερῷ,temple, καὶand τὰςthe τραπέζαςtables τῶνof the κολλυβιστῶνmoney changers καὶand τὰςthe καθέδραςseats τῶνof the (ones) πωλούντωνselling τὰςthe περιστερὰςdoves κατέστρεψενhe overturned 16 καὶand οὐκnot ἤφιενhe was letting go off ἵναin order that τιςanyone διενέγκῃshould bring through σκεῦοςutensil διὰthrough τοῦthe ἱεροῦ,temple, 17 καὶand ἐδίδασκενhe was teaching καὶand ἔλεγενhe was saying ΟὐNot γέγραπταιhas it been written ὅτιthat ὉThe οἶκόςhouse μουof me οἶκοςhouse προσευχῆςof prayer κληθήσεταιwill be called πᾶσινto all τοῖςthe ἔθνεσιν;nations? ὑμεῖςyou δὲbut πεποιήκατεyou have made αὐτὸνit σπήλαιονcave λῃστῶν.of robbers. 18 καὶAnd ἤκουσανheard οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests καὶand οἱthe γραμματεῖς,scribes, καὶand ἐζήτουνwere seeking πῶςhow αὐτὸνhim ἀπολέσωσιν·they might destroy; ἐφοβοῦντοthey were fearing γὰρfor αὐτόν,him, πᾶςall γὰρfor ὁthe ὄχλοςcrowd ἐξεπλήσσετοwas being astounded ἐπὶupon τῇthe διδαχῇteaching αὐτοῦ.of him.

19 ΚαὶAnd ὅτανwhenever ὀψὲlate ἐγένετο,it became, ἐξεπορεύοντοthey were going their way out ἔξωoutside τῆςthe πόλεως.city. 20 ΚαὶAnd παραπορευόμενοιmaking way beside πρωὶearly εἶδονthey saw τὴνthe συκῆνfig tree ἐξηραμμένηνhaving been withered ἐκout of ῥιζῶν.roots. 21 καὶAnd ἀναμνησθεὶςhaving remembered ὁthe ΠέτροςPeter λέγειis saying αὐτῷto him Ῥαββεί,Rabbi, ἴδεsee ἡthe συκῆfig treeἣνwhich κατηράσωyou cursed ἐξήρανται.has been withered. 22 καὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered ὁthe ἸησοῦςJesus λέγειis saying αὐτοῖςto them ἜχετεBe you having πίστινfaith θεοῦ·of God;
23 ἀμὴνamen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat ὃςwho ἂνlikely εἴπῃmight say τῷto the ὄρειmountain τούτῳthis ἌρθητιBe lifted up καὶand βλήθητιbe thrown εἰςinto τὴνthe θάλασσαν,sea, καὶand μὴnot διακριθῇmight doubt ἐνin τῇthe καρδίᾳheart αὐτοῦof him ἀλλὰbut πιστεύῃmay be believing ὅτιthat ὃwhat λαλεῖhe is speaking γίνεται,is occurring, ἔσταιit will be αὐτῷ.to him. 24 διὰThrough τοῦτοthis λέγωI am saying ὑμῖν,to you, πάνταall (things) ὅσαas many as προσεύχεσθεyou are praying καὶand αἰτεῖσθε,you are asking, πιστεύετεbe having faith ὅτιthat ἐλάβετε,you received, καὶand ἔσταιit will be ὑμῖν.to you. 25 καὶAnd ὅτανwhenever στήκετεyou are standing προσευχόμενοι,praying, ἀφίετεbe letting go off εἴif τιanything   ἔχετεyou are having κατάdown on τινος,someone, ἵναin order that καὶalso ὁthe πατὴρFather ὑμῶνof you ὁthe (one) ἐνin τοῖςthe οὐρανοῖςheavens ἀφῇmight let go off ὑμῖνto you τὰthe παραπτώματαtrespasses ὑμῶν.of you. 26 ————

27 ΚαὶAnd ἔρχονταιthey are coming πάλινagain εἰςinto Ἰεροσόλυμα.Jerusalem. ΚαὶAnd ἐνin τῷthe ἱερῷtemple περιπατοῦντοςwalking about αὐτοῦof him ἔρχονταιare coming πρὸςtoward αὐτὸνhim οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests καὶand οἱthe γραμματεῖςscribes καὶand οἱthe πρεσβύτεροιolder men 28 καὶand ἔλεγονwere saying αὐτῷto him ᾿ΕνIn ποίᾳwhat sort of ἐξουσίᾳauthority ταῦταthese (things) ποιεῖς;are you doing? ἢOr τίςwho σοιto you ἔδωκενgave τὴνthe ἐξουσίανauthority ταύτηνthis ἵναin order that ταῦταthese (things) ποιῇς;you may be doing?
29 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτοῖςto them ᾿ΕπερωτήσωI shall inquire upon ὑμᾶςyou ἕναone λόγον,word, καὶand ἀποκρίθητέanswer you μοι,to me, καὶand ἐρῶI shall say ὑμῖνto you ἐνin ποίᾳwhat sort of ἐξουσίᾳauthorityταῦταthese (things) ποιῶ·I am doing; 30 τὸThe βάπτισμαbaptism τὸthe (one) Ἰωάνουof John ἐξout of οὐρανοῦheaven ἦνwas ἢor ἐξout of ἀνθρώπων;men? ἀποκρίθητέAnswer you μοι.to me.
31 καὶAnd διελογίζοντοthey were reasoning πρὸςtoward ἑαυτοὺςthemselves λέγοντεςsaying ᾿ΕὰνIf ever εἴπωμενwe should say ᾿Εξout of οὐρανοῦ,heaven, ἐρεῖhe will say ΔιὰThrough τίwhat οὖνtherefore οὐκnot ἐπιστεύσατεyou believed αὐτῷ;to him? 32 ἀλλὰBut εἴπωμενshould we say ᾿ΕξOut of ἀνθρώπων;men? —— ἐφοβοῦντοthey were fearing τὸνthe ὄχλον,crowd, ἅπαντεςall γὰρfor εἶχονwere having τὸνthe ἸωάνηνJohn ὄντωςin beingness ὅτιthat προφήτηςprophet ἦν.he was. 33 καὶAnd ἀποκριθέντεςhaving replied τῷto the ἸησοῦJesus λέγουσινthey are saying ΟὐκNot οἴδαμεν.we have known. καὶAnd ὁthe ἸησοῦςJesus λέγειis saying αὐτοῖςto them ΟὐδὲNeither ἐγὼI λέγωam saying ὑμῖνto you ἐνin ποίᾳwhat sort of ἐξουσίᾳauthority ταῦταthese (things) ποιῶ.I am doing.

CHAPTER 12♠

1 ΚαὶAnd ἤρξατοhe started αὐτοῖςto them ἐνin παραβολαῖςparables λαλεῖνto be speaking ᾿ΑμπελῶναVineyard ἄνθρωποςman ἐφύτευσεν,planted, καὶand περιέθηκενput around φραγμὸνfence καὶand ὤρυξενdug ὑπολήνιονwinepress vat καὶand ᾠκοδόμησενbuilt πύργον,tower, καὶand ἐξέδετοlet out αὐτὸνit γεωργοῖς,to cultivators, καὶand ἀπεδήμησεν.traveled abroad. 2 καὶAnd ἀπέστειλενhe sent off πρὸςtoward τοὺςthe γεωργοὺςcultivators τῷto the καιρῷappointed time δοῦλον,slave, ἵναin order that παρὰbeside τῶνthe γεωργῶνcultivators λάβῃhe might take ἀπὸfrom τῶνthe καρπῶνfruits τοῦof the ἀμπελῶνος·vineyard; 3 καὶand λαβόντεςhaving taken αὐτὸνhim ἔδειρανthey flayed καὶand ἀπέστειλανsent off κενόν.empty. 4 καὶAnd πάλινagain ἀπέστειλενhe sent off πρὸςtoward αὐτοὺςthem ἄλλονanother δοῦλον·slave; κἀκεῖνονand that (one) ἐκεφαλίωσανstruck on the head καὶand ἠτίμασαν.dishonored. 5 καὶAnd ἄλλονanother ἀπέστειλεν·he sent off; κἀκεῖνονand that (one) ἀπέκτειναν,they killed, καὶand πολλοὺςmany ἄλλους,others, οὓςwhom μὲνindeed δέροντεςflaying οὓςwhom δὲbut ἀποκτεννύντες.killing. 6 ἔτιYet ἕναone εἶχεν,he was having, υἱὸνson ἀγαπητόν·loved; ἀπέστειλενhe sent off αὐτὸνhim ἔσχατονlast πρὸςtoward αὐτοὺςthem λέγωνsaying ὅτιthat ᾿ΕντραπήσονταιThey will respect τὸνthe υἱόνson μου.of me. 7 ἐκεῖνοιThose δὲbut οἱthe γεωργοὶcultivators πρὸςtoward ἑαυτοὺςthemselves εἶπανsaid ὅτιthat ΟὗτόςThis ἐστινis ὁthe κληρονόμος·heir; δεῦτεhither ἀποκτείνωμενlet us be killing αὐτόν,him, καὶand ἡμῶνof us ἔσταιwill be ἡthe κληρονομία.inheritance. 8 καὶAnd λαβόντεςhaving taken ἀπέκτεινανthey killed αὐτόν,him, καὶand ἐξέβαλονthrew out αὐτὸνhim ἔξωoutside τοῦthe ἀμπελῶνος.vineyard. 9 τίWhat ποιήσειwill do ὁthe κύριοςlord τοῦof the ἀμπελῶνος;vineyard? ἐλεύσεταιHe will come καὶand ἀπολέσειwill destroy τοὺςthe γεωργούς,cultivators, καὶand δώσειhe will give τὸνthe ἀμπελῶναvineyard ἄλλοις.to others. 10 ΟὐδὲNot-but τὴνthe γραφὴνscripture ταύτηνthisἀνέγνωτεdid you read ΛίθονStone ὃνwhich ἀπεδοκίμασανrejected οἱthe (ones) οἰκοδομοῦντες,building, οὗτοςthis ἐγενήθηcame to be εἰςinto κεφαλὴνhead γωνίας·of corner; 11 παρὰbeside ΚυρίουLord ἐγένετοcame to be αὕτη,this, καὶand ἔστινit is θαυμαστὴwonderful ἐνin ὀφθαλμοῖςeyes ἡμῶν;of us?

12 ΚαὶAnd ἐζήτουνthey were seeking αὐτὸνhim κρατῆσαι,to seize, καὶand ἐφοβήθησανthey feared τὸνthe ὄχλον,crowd, ἔγνωσανthey knew γὰρfor ὅτιthat πρὸςtoward αὐτοὺςthem τὴνthe παραβολὴνparable εἶπεν.he said. καὶAnd ἀφέντεςhaving let go off αὐτὸνhim ἀπῆλθαν.they went off.

13 ΚαὶAnd ἀποστέλλουσινthey send off πρὸςtoward αὐτόνhim τιναςsome τῶνof the ΦαρισαίωνPharisees καὶand τῶνof the ἩρῳδιανῶνHerodians ἵναin order that αὐτὸνhim ἀγρεύσωσινthey might catch λόγῳ.to word. 14 καὶAnd ἐλθόντεςhaving come λέγουσινthey are saying αὐτῷto him Διδάσκαλε,Teacher, οἴδαμενwe have known ὅτιthat ἀληθὴςtruthful εἶyou are καὶand οὐnot μέλειit matters σοιto you περὶabout οὐδενός,no one, οὐnot γὰρfor βλέπειςyou are looking εἰςinto πρόσωπονface ἀνθρώπων,of men, ἀλλ’but ἐπ’upon ἀληθείαςtruth τὴνthe ὁδὸνway τοῦof the θεοῦGod διδάσκεις·you are teaching; ἔξεστινis it lawful δοῦναιto give κῆνσονtribute Καίσαριto Caesar ἢor οὔ;not? 15 δῶμενShould we give ἢor μὴnot δῶμεν;should we give? ὁThe (one) δὲbut εἰδὼςhaving known αὐτῶνof them τὴνthe ὑπόκρισινhypocrisy εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΤίWhy μεme πειράζετε;are you tempting? φέρετέBe bearing μοιto me δηνάριονdenarius ἵναin order that ἴδω.I might see. 16 οἱThe (ones) δὲbut ἤνεγκαν.brought. καὶAnd λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΤίνοςOf whom ἡthe εἰκὼνimage αὕτηthis καὶand ἡthe ἐπιγραφή;inscription? οἱThe (ones) δὲbut εἶπανsaid αὐτῷto him Καίσαρος.Of Caesar. 17 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ΤὰThe (things) Καίσαροςof Caesar ἀπόδοτεpay you back Καίσαριto Caesar καὶand τὰthe (things)τοῦof the θεοῦGod τῷto the θεῷ.God. καὶAnd ἐξεθαύμαζονthey were wondering ἐπ’upon αὐτῷ.him.

18 ΚαὶAnd ἔρχονταιare coming ΣαδδουκαῖοιSadduccees πρὸςtoward αὐτόν,him, οἵτινεςwho λέγουσινare saying ἀνάστασινresurrection μὴnotεἶναι,to be, καὶand ἐπηρώτωνthey were inquiring upon αὐτὸνhim λέγοντεςsaying 19 Διδάσκαλε,Teacher, ΜωυσῆςMoses ἔγραψενwrote ἡμῖνto us ὅτιthat ἐάνis ever τινοςof anyone ἀδελφὸςbrother ἀποθάνῃshould die καὶand καταλίπῃshould leave down γυναῖκαwoman καὶand μὴnot ἀφῇshould let go off τέκνον,child, ἵναin order that λάβῃmight take ὁthe ἀδελφὸςbrother αὐτοῦof him τὴνthe γυναῖκαwoman καὶand ἐξαναστήσῃmight cause to stand up out σπέρμαseed τῷto the ἀδελφῷbrother αὐτοῦ.of him. 20 ἑπτὰSeven ἀδελφοὶbrothers ἦσαν·they were; καὶand ὁthe πρῶτοςfirst (one) ἔλαβενtook γυναῖκα,woman, καὶand ἀποθνήσκωνdying οὐκnot ἀφῆκενhe let go off σπέρμα·seed; 21 καὶand ὁthe δεύτεροςsecond (one) ἔλαβενtook αὐτήν,her, καὶand ἀπέθανενhe died μὴnot καταλιπὼνhaving left down σπέρμα,seed, καὶand ὁthe τρίτοςthird (one) ὡσαύτως·as-thus; 22 καὶand οἱthe ἑπτὰseven οὐκnot ἀφῆκανlet go off σπέρμα·seed; ἔσχατονlast πάντωνof all (them) καὶalso ἡthe γυνὴwoman ἀπέθανεν.died. 23 ἐνIn τῇthe ἀναστάσειresurrection τίνοςof whom αὐτῶνof them ἔσταιwill she be γυνή;woman? οἱThe γὰρfor ἑπτὰseven ἔσχονhad αὐτὴνher γυναῖκα.woman. 24 ἔφηSaid αὐτοῖςto them ὁthe ἸησοῦςJesus ΟὐNot διὰthrough τοῦτοthis πλανᾶσθεare you erring μὴnot εἰδότεςhaving known τὰςthe γραφὰςScriptures μηδὲnot-but τὴνthe δύναμινpower τοῦof the θεοῦ;God? 25 ὅτανWhenever γὰρfor ἐκout of νεκρῶνdead (ones) ἀναστῶσιν,they might stand up, οὔτεneither γαμοῦσινthey are marrying οὔτεnor γαμίζονται,they are being given in marriage, ἀλλ’but εἰσὶνthey are ὡςas ἄγγελοιangels ἐνin τοῖςthe οὐρανοῖς·heavens; 26 περὶabout δὲbut τῶνthe νεκρῶνdead (ones) ὅτιthat ἐγείρονταιthey are being raised up οὐκnot ἀνέγνωτεdid you read ἐνin τῇthe βίβλῳbook Μωυσέωςof Moses ἐπὶupon τοῦthe βάτουthornbush πῶςhow εἶπενsaid αὐτῷto him ὁthe θεὸςGod λέγωνsaying ᾿ΕγὼI ὁthe θεὸςGod ᾿Αβραὰμof Abraham καὶand θεὸςGod Ἰσαὰκof Isaac καὶand θεὸςGod Ἰακώβ;of Jacob? 27 οὐκNot ἔστινhe is θεὸςGod νεκρῶνof dead (ones) ἀλλὰbut ζώντων·of living (ones); πολὺmuch πλανᾶσθε.you are erring.

28 ΚαὶAnd προσελθὼνhaving come toward εἷςone τῶνof the γραμματέωνscribes ἀκούσαςhaving heard αὐτῶνof them συνζητούντων,seeking together, εἰδὼςhaving known ὅτιthat καλῶςfinely ἀπεκρίθηhe answered αὐτοῖς,to them, ἐπηρώτησενinquired upon αὐτόνhim ΠοίαOf which sort ἐστὶνis ἐντολὴcommandment πρώτηfirst (one) πάντων;of all (them)? 29 ἀπεκρίθηAnswered ὁthe ἸησοῦςJesus ὅτιthat ΠρώτηFirst (one) ἐστίνis Ἄκουε,Be hearing, Ἰσραήλ,Israel, ΚύριοςLord ὁthe θεὸςGod ἡμῶνof us ΚύριοςLord εἷςone ἐστίν,is,30 καὶand ἀγαπήσειςyou shall love ΚύριονLord τὸνthe θεόνGod σουof you ἐξout of ὅληςwhole καρδίαςheart σουof you καὶand ἐξout of ὅληςwhole τῆςthe ψυχῆςsoul σουof you καὶand ἐξout of ὅληςwhole τῆςthe διανοίαςperception σουof you καὶand ἐξout of ὅληςwhole τῆςthe ἰσχύοςstrength σου.of you. 31 δευτέραSecond (one) αὕτηthis ᾿ΑγαπήσειςYou shall love τὸνthe πλησίονneighbor σουof you ὡςas σεαυτόν.yourself. μείζωνGreater (one) τούτωνof these ἄλληother ἐντολὴcommandment οὐκnot ἔστιν.is. 32 ΕἶπενSaid αὐτῷto him ὁthe γραμματεύςscribe Καλῶς,Finely, διδάσκαλε,Teacher, ἐπ’upon ἀληθείαςtruth εἶπεςyou said ὅτιthat εἷςone ἐστὶνhe is καὶand οὐκnot ἔστινis ἄλλοςother πλὴνbesides αὐτοῦ·him; 33 καὶand τὸthe ἀγαπᾷνto be loving αὐτὸνhim ἐξout of ὅληςwhole καρδίαςheart καὶand ἐξout of ὅληςwhole τῆςthe συνέσεωςcomprehension καὶand ἐξout of ὅληςwhole τῆςthe ἰσχύοςstrength καὶand τὸthe ἀγαπᾷνto be loving τὸνthe πλησίονneighbor ὡςas ἑαυτὸνoneself περισσότερόνmore abundant ἐστινis πάντωνof all τῶνthe ὁλοκαυτωμάτωνwhole burnt offerings καὶand θυσιῶν.sacrifices. 34 καὶAnd ὁthe ἸησοῦςJesus ἰδὼνhaving seen αὐτὸνhim ὅτιthat νουνεχῶςintelligently ἀπεκρίθηhe answered εἶπενsaid αὐτῷto him ΟὐNot μακρὰνlong [way] εἶyou are ἀπὸfrom τῆςthe βασιλείαςkingdom τοῦof the θεοῦ.God. ΚαὶAnd οὐδεὶςno one οὐκέτιnot yet ἐτόλμαwas daring αὐτὸνhim ἐπερωτῆσαι.to inquire upon.

35 ΚαὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered ὁthe ἸησοῦςJesus ἔλεγενwas saying διδάσκωνteaching ἐνin τῷthe ἱερῷtemple ΠῶςHow λέγουσινare saying οἱthe γραμματεῖςscribes ὅτιthat ὁthe χριστὸςChrist υἱὸςson Δαυείδof David ἐστιν;is? 36 αὐτὸςVery ΔαυεὶδDavid εἶπενsaid ἐνin τῷthe πνεύματιspirit τῷthe ἁγίῳholy ΕἶπενSaid ΚύριοςLord τῷto the κυρίῳLord μουof me ΚάθουBe sitting ἐκout of δεξιῶνright-hand [parts] μουof me ἕωςuntil ἂνlikely θῶI should put τοὺςthe ἐχθρούςenemies σουof you ὑποκάτωunderneath τῶνthe ποδῶνfeet σου·of you; 37 αὐτὸςvery ΔαυεὶδDavid λέγειis saying αὐτὸνhim κύριον,Lord, καὶand πόθενfrom where αὐτοῦof him ἐστὶνis he υἱός;son?

ΚαὶAnd ὁthe πολὺςmuch ὄχλοςcrowd ἤκουενwas hearing αὐτοῦof him ἡδέως.with pleasure. 38 ΚαὶAnd ἐνin τῇthe διδαχῇteaching αὐτοῦof him ἔλεγενhe was saying ΒλέπετεBe you looking at ἀπὸfrom τῶνthe γραμματέωνscribes τῶνthe (ones) θελόντωνwilling ἐνin στολαῖςrobes περιπατεῖνto walk about καὶand ἀσπασμοὺςgreetings ἐνin ταῖςthe ἀγοραῖςmarketplaces
39 καὶand πρωτοκαθεδρίαςfront seats ἐνin ταῖςthe συναγωγαῖςsynagogues καὶand πρωτοκλισίαςfront reclining places ἐνin τοῖςthe δείπνοις,suppers, 40 οἱthe (ones) κατέσθοντεςeating down τὰςthe οἰκίαςhouses τῶνof the χηρῶνwidows καὶand προφάσειto pretense μακρὰlong προσευχόμενοι·praying; οὗτοιthese λήμψονταιwill receive περισσότερονmore abundant κρίμα.judgment.

41 ΚαὶAnd καθίσαςhaving sat down κατέναντιopposite τοῦthe γαζοφυλακίουtreasure guard ἐθεώρειhe was viewing πῶςhow ὁthe ὄχλοςcrowd βάλλειis throwing χαλκὸνcopper [money] εἰςinto τὸthe γαζοφυλάκιον·treasure guard; καὶand πολλοὶmany πλούσιοιrich ones ἔβαλλονwere throwing πολλά·many [coins]; 42 καὶand ἐλθοῦσαhaving come μίαone χήραwidow πτωχὴpoor ἔβαλενthrew λεπτὰlepta δύο,two, ὅwhich ἐστινis κοδράντης.quadrans. 43 καὶAnd προσκαλεσάμενοςhaving called toward himself τοὺςthe μαθητὰςdisciples αὐτοῦof him εἶπενhe said αὐτοῖςto them ᾿ΑμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat ἡthe χήραwidow αὕτηthis ἡthe πτωχὴpoor πλεῖονmoreπάντωνof all (ones) ἔβαλενthrew τῶνof the (ones) βαλλόντωνthrowing εἰςinto τὸthe γαζοφυλάκιον·treasure guard; 44 πάντεςall γὰρfor ἐκout of τοῦthe περισσεύοντοςabounding αὐτοῖςto them ἔβαλον,threw, αὕτηthis (one) δὲbut ἐκout of τῆςthe ὑστερήσεωςwant αὐτῆςof her πάνταall (things) ὅσαas many as εἶχενshe was having ἔβαλεν,threw, ὅλονwhole τὸνthe βίονliving αὐτῆς.of her.

CHAPTER 13♠

 1 ΚαὶAnd ἐκπορευομένουgoing his way out αὐτοῦof him ἐκout of τοῦthe ἱεροῦtemple λέγειis saying αὐτῷto him εἷςone τῶνof the μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him Διδάσκαλε,Teacher, ἴδεsee ποταποὶwhat kind of λίθοιstones καὶand ποταπαὶwhat kind of οἰκοδομαί.buildings. 2 καὶAnd ὁthe ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτῷto him βλέπειςAre you looking at ταύταςthese τὰςthe μεγάλαςgreat οἰκοδομάς;buildings? οὐNot μὴnot ἀφεθῇshould be let go off ὧδεhere λίθοςstone ἐπὶupon λίθονstone ὃςwhich οὐnot μὴnot καταλυθῇ.should be loosed down.

3 ΚαὶAnd καθημένουsitting αὐτοῦof him εἰςinto τὸthe ὌροςMountain τῶνof the ᾿ΕλαιῶνOlives κατέναντιopposite τοῦthe ἱεροῦtemple ἐπηρώταwas inquiring upon αὐτὸνhim κατ’according to ἰδίανprivate [spot] ΠέτροςPeter καὶand ἸάκωβοςJames καὶand ἸωάνηςJohn καὶand ᾿ΑνδρέαςAndrew 4 ΕἰπὸνSay ἡμῖνto us πότεwhen ταῦταthese (things) ἔσται,will be, καὶand τίwhat τὸthe σημεῖονsign ὅτανwhenever μέλλῃmay be about ταῦταthese (things) συντελεῖσθαιto be concluded πάντα.all. 5 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus ἤρξατοstarted λέγεινto be saying αὐτοῖςto them ΒλέπετεBe you looking at μήnot τιςanyone ὑμᾶςyou πλανήσῃ·might make to err; 6 πολλοὶmany ἐλεύσονταιwill come ἐπὶupon τῷthe ὀνόματίname μουof me λέγοντεςsaying ὅτιthat ᾿ΕγώI εἰμι,am, καὶand πολλοὺςmany πλανήσουσιν.they will make to err. 7 ὅτανWhenever δὲbut ἀκούσητεyou might hear πολέμουςwars καὶand ἀκοὰςhearings πολέμων,of wars, μὴnot θροεῖσθε·be you terrified; δεῖit is necessary γενέσθαι,to take place, ἀλλ’but οὔπωnot yet τὸthe τέλος.end.

8 ᾿ΕγερθήσεταιWill rise up γὰρfor ἔθνοςnation ἐπ’upon ἔθνοςnation καὶand βασιλείαkingdom ἐπὶupon βασιλείαν,kingdom, ἔσονταιwill beσεισμοὶ[earth] quakes κατὰaccording to τόπους,places, ἔσονταιwill be λιμοί·famines; ἀρχὴbeginning ὠδίνωνof birth pangs ταῦτα.these (things).

9 βλέπετεBe looking at δὲbut ὑμεῖςyou ἑαυτούς·yourselves; παραδώσουσινthey will give over ὑμᾶςyou εἰςinto συνέδριαSanhedrins καὶand εἰςinto συναγωγὰςsynagogues δαρήσεσθεyou will be flayed καὶand ἐπὶupon ἡγεμόνωνgovernors καὶand βασιλέωνkings σταθήσεσθεyou will be caused to stand ἕνεκενon account of ἐμοῦme εἰςinto μαρτύριονwitness αὐτοῖς.to them. 10 καὶAnd εἰςinto πάνταall τὰthe ἔθνηnations πρῶτονfirst δεῖit is necessary κηρυχθῆναιto be preached τὸthe εὐαγγέλιον.good news. 11 καὶAnd ὅτανwhenever ἄγωσινthey may lead ὑμᾶςyou παραδιδόντες,giving over, μὴnot προμεριμνᾶτεbe you worrying before τίwhat λαλήσητε,you should speak, ἀλλ’but ὃwhich ἐὰνif ever δοθῇshould be given ὑμῖνto you ἐνin ἐκείνῃthat τῇthe ὥρᾳhour τοῦτοthis λαλεῖτε,be you speaking, οὐnot γάρfor ἐστεare ὑμεῖςyou οἱthe (ones) λαλοῦντεςspeaking ἀλλὰbut τὸthe πνεῦμαspirit τὸthe ἅγιον.holy. 12 καὶAnd παραδώσειwill give over ἀδελφὸςbrother ἀδελφὸνbrother εἰςinto θάνατονdeath καὶand πατὴρfather τέκνον,child, καὶand ἐπαναστήσονταιwill stand up against τέκναchildren ἐπὶupon γονεῖςparents καὶand θανατώσουσινwill put to death αὐτούς·them; 13 καὶand ἔσεσθεyou will be μισούμενοι(ones) being hated ὑπὸby πάντωνall (them) διὰthrough τὸthe ὄνομάname μου.of me. ὁThe (one) δὲbut ὑπομείναςhaving endured εἰςinto τέλοςend οὗτοςthis (one) σωθήσεται.will be saved.

14 ὍτανWhenever δὲbut ἴδητεyou should see τὸthe βδέλυγμαdisgusting thing τῆςof the ἐρημώσεωςdesolation ἑστηκόταhaving stood ὅπουwhere οὐnot δεῖ,it is necessary, ὁthe (one) ἀναγινώσκωνreading νοείτω,let him be minding, τότεthen οἱthe (ones) ἐνin τῇthe ἸουδαίᾳJudea φευγέτωσανlet them be fleeing εἰςinto τὰthe ὄρη,mountains, 15 ὁthe (one) ἐπὶupon τοῦthe δώματοςhousetop μὴnot καταβάτωlet him come down μηδὲnor εἰσελθάτωlet him enter τιanything ἆραιto lift up ἐκout of τῆςthe οἰκίαςhouse αὐτοῦ,of him, 16 καὶand ὁthe (one) εἰςinto τὸνthe ἀγρὸνfield μὴnot ἐπιστρεψάτωlet him return εἰςinto τὰthe (things) ὀπίσωbehind ἆραιto lift up τὸthe ἱμάτιονgarment αὐτοῦ.of him. 17 οὐαὶWoe δὲbut ταῖςto the (ones) ἐνin γαστρὶbelly ἐχούσαιςhaving καὶand ταῖςto the (ones) θηλαζούσαιςgiving suck ἐνin ἐκείναιςthose ταῖςthe ἡμέραις.days. 18 προσεύχεσθεBe you praying δὲbut ἵναin order that μὴnot γένηταιit might occur χειμῶνος·of winter; 19 ἔσονταιwill be γὰρfor αἱthe ἡμέραιdays ἐκεῖναιthose θλίψιςtribulation οἵαof which sortοὐnot γέγονενhas occurred τοιαύτηsuch ἀπ’from ἀρχῆςbeginning κτίσεωςof creation ἣνwhich ἔκτισενcreated ὁthe θεὸςGod ἕωςuntil τοῦthe νῦνnow καὶand οὐnot μὴnot γένηται.should occur. 20 καὶAnd εἰif μὴnot ἐκολόβωσενshortened ΚύριοςLord τὰςthe ἡμέρας,days, οὐκnot ἂνlikely ἐσώθηwas saved πᾶσαall σάρξ.flesh. ἀλλὰBut διὰthrough τοὺςthe ἐκλεκτοὺςchosen (ones) οὓςwhom ἐξελέξατοhe chose ἐκολόβωσενhe shortened τὰςthe ἡμέρας.days.

21 ΚαὶAnd τότεthen ἐάνif ever τιςanyone ὑμῖνto you εἴπῃshould say ἼδεSee ὧδεhere ὁthe χριστόςChrist ἼδεSee ἐκεῖ,there, μὴnot πιστεύετε·be you believing; 22 ἐγερθήσονταιwill rise up γὰρfor ψευδόχριστοιfalse christs καὶand ψευδοπροφῆταιfalse prophets καὶand δώσουσινwill give σημεῖαsigns καὶand τέραταportents πρὸςtoward τὸthe ἀποπλανᾷνto be leading astray εἰif δυνατὸνpossible τοὺςthe ἐκλεκτούς·chosen (ones); 23 ὑμεῖςyou δὲbut βλέπετε·be you looking at; προείρηκαI have foretold ὑμῖνto you πάντα.all (things).

24 ᾿ΑλλὰBut ἐνin ἐκείναιςthose ταῖςthe ἡμέραιςdays μετὰafter τὴνthe θλίψινtribulation ἐκείνηνthat ὁthe ἥλιοςsun σκοτισθήσεται,will be darkened, καὶand ἡthe σελήνηmoon οὐnot δώσειwill give τὸthe φέγγοςshining αὐτῆς,of it, 25 καὶand οἱthe ἀστέρεςstars ἔσονταιwill be ἐκout of τοῦthe οὐρανοῦheavens πίπτοντες,falling, καὶand αἱthe δυνάμειςpowers αἱthe (ones) ἐνin τοῖςthe οὐρανοῖςheavens σαλευθήσονται.will be shaken. 26 καὶAnd τότεthen ὄψονταιthey will see τὸνthe υἱὸνSon τοῦof the ἀνθρώπουman ἐρχόμενονcoming ἐνin νεφέλαιςclouds μετὰwith δυνάμεωςpower πολλῆςmuch καὶand δόξης·glory; 27 καὶand τότεthen ἀποστελεῖhe will send off τοὺςthe ἀγγέλουςangels καὶand ἐπισυνάξειwill lead together τοὺςthe ἐκλεκτοὺςchosen (ones) αὐτοῦof him ἐκout of τῶνthe τεσσάρωνfour ἀνέμωνwinds ἀπ’from ἄκρουextremity γῆςof earth ἕωςuntil ἄκρουextremity οὐρανοῦ.of heaven.

28 ᾿ΑπὸFrom δὲbut τῆςthe συκῆςfig tree μάθετεlearn you τὴνthe παραβολήν·parable; ὅτανwhenever ἤδηalready ὁthe κλάδοςbranch αὐτῆςof it ἁπαλὸςtender γένηταιshould become καὶand ἐκφύῃshould produce out τὰthe φύλλα,leaves, γινώσκετεyou are knowing ὅτιthat ἐγγὺςnear τὸthe θέροςsummer ἐστίν·is; 29 οὕτωςthus καὶalso ὑμεῖς,you ὅτανwhenever ἴδητεyou should see   ταῦταthese (things) γινόμενα,happening, γινώσκετεyou are knowing ὅτιthat ἐγγύςnear ἐστινhe is ἐπὶupon θύραις.doors.30 ἀμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat οὐnot μὴnot παρέλθῃshould pass away ἡthe γενεὰgenerations αὕτηthis μέχριςuntil οὗwhich [time] ταῦταthese (things) πάνταall γένηται.should happen. 31 ὁThe οὐρανὸςheaven καὶand ἡthe γῆearth παρελεύσονται,will pass away, οἱthe δὲbut λόγοιwords μουof me οὐnot παρελεύσονται.will pass away.

32 ΠερὶAbout δὲbut τῆςthe ἡμέραςday ἐκείνηςthat ἢor τῆςthe ὥραςhour οὐδεὶςno one οἶδεν,has known, οὐδὲneither οἱthe ἄγγελοιangels ἐνin οὐρανῷheaven οὐδὲnor ὁthe υἱός,Son, εἰif μὴnot ὁthe πατήρ.Father. 33 βλέπετεBe you looking at ἀγρυπνεῖτε,be you abstaining from sleep, οὐκnot οἴδατεyou have known γὰρfor πότεwhen ὁthe καιρόςappointed time ἐστιν·is;34 ὡςas ἄνθρωποςman ἀπόδημοςaway from his people ἀφεὶςhaving let go off τὴνthe οἰκίανhouse αὐτοῦof him καὶand δοὺςhaving given τοῖςto the δούλοιςslaves αὐτοῦof him τὴνthe ἐξουσίαν,authority, ἑκάστῳto each one τὸthe ἔργονwork αὐτοῦ,of him, καὶand τῷto the θυρωρῷdoorkeeper ἐνετείλατοhe commanded ἵναin order that γρηγορῇ.he should be staying awake. 35 γρηγορεῖτεBe you staying awake οὖν,therefore, οὐκnot οἴδατεyou have known γὰρfor πότεwhen ὁthe κύριοςlord τῆςof the οἰκίαςhouse ἔρχεται,is coming, ἢwhether ὀψὲlate ἢor μεσονύκτιονmidnight ἢor ἀλεκτοροφωνίαςof cockcrowing ἢor πρωί,early in the morning,36 μὴnot ἐλθὼνhaving come ἐξέφνηςsuddenly εὕρῃhe might find ὑμᾶςyou καθεύδοντας·sleeping; 37 ὃwhich δὲbut ὑμῖνto you λέγωI am saying πᾶσινto all λέγω,I am saying, γρηγορεῖτε.Be you staying awake.

CHAPTER 14♠

1 ῏ΗνWas δὲbut τὸthe πάσχαpassover καὶand τὰthe ἄζυμαunfermented [cakes] μετὰafter δύοtwo ἡμέρας.days. ΚαὶAnd ἐζήτουνwere seeking οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests καὶand οἱthe γραμματεῖςscribes πῶςhow αὐτὸνhim ἐνin δόλῳcrafty device κρατήσαντεςhaving seized ἀποκτείνωσιν,they may kill, 2 ἔλεγονthey were saying γάρfor ΜὴNot ἐνin τῇthe ἑορτῇ,festival, μήnot ποτεat any timeἔσταιwill be θόρυβοςuproar τοῦof the λαοῦ.people.

3 ΚαὶAnd ὄντοςbeing αὐτοῦof him ἐνin ΒηθανίᾳBethany ἐνin τῇthe οἰκίᾳhouse Σίμωνοςof Simon τοῦthe λεπροῦleper κατακειμένουlying down αὐτοῦof him ἦλθενcame γυνὴwoman ἔχουσαhaving ἀλάβαστρονalabaster [case] μύρουof perfumed oil νάρδουnard πιστικῆςgenuine πολυτελοῦς·very expensive; συντρίψασαhaving crushed τὴνthe ἀλάβαστρονalabaster [case] κατέχεενshe was pouring down αὐτοῦof himτῆςof the κεφαλῆς.head. 4 ἦσανWere δέbut τινεςsome ἀγανακτοῦντεςexpressing indignation πρὸςtoward ἑαυτούςthemselves ΕἰςInto τίwhat ἡthe ἀπώλειαdestruction αὕτηthis τοῦof the μύρουperfumed oil γέγονεν;has taken place? 5 ἠδύνατοWas able γὰρfor τοῦτοthis τὸthe μύρονperfumed oil πραθῆναιto be sold ἐπάνωupward δηναρίωνof denarii τριακοσίωνthree hundred καὶand δοθῆναιto be given τοῖςto the πτωχοῖς·poor; καὶand ἐνεβριμῶντοthey were feeling great displeasure at αὐτῇ.her. 6 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ἌφετεLet you go off αὐτήν·her; τίwhy αὐτῇto her κόπουςtroubles παρέχετε;you are having beside? καλὸνFine ἔργονwork ἠργάσατοshe worked ἐνin ἐμοί·me; 7 πάντοτεalways γὰρfor τοὺςthe πτωχοὺςpoor (ones) ἔχετεyou are having μεθ’with ἑαυτῶν,selves, καὶand ὅτανwhenever θέλητεyou may will δύνασθεyou are able αὐτοῖςto them πάντοτεalways εὖwell ποιῆσαι,to do, ἐμὲme δὲbut οὐnot πάντοτεalways ἔχετε·you are having; 8 ὃwhich ἔσχενshe had ἐποίησεν,she did, προέλαβενshe undertook beforehand μυρίσαιto put perfumed oil on τὸthe σῶμάbody μουof me εἰςinto τὸνthe ἐνταφιασμόν.burial. 9 ἀμὴνAmen δὲbut λέγωI am sayingὑμῖν,to you, ὅπουwhere ἐὰνif ever κηρυχθῇmight be preached τὸthe εὐαγγέλιονgood news εἰςinto ὅλονwhole τὸνthe κόσμον,world, καὶalso ὃwhich ἐποίησενdid αὕτηthis [woman] λαληθήσεταιwill be spoken εἰςinto μνημόσυνονremembrance αὐτῆς.of her.

10 ΚαὶAnd ἸούδαςJudas ἸσκαριὼθIscariot ὁthe εἷςone τῶνof the δώδεκαtwelve ἀπῆλθενwent off πρὸςtoward τοὺςthe ἀρχιερεῖςchief priests ἵναin order that αὐτὸνhim παραδοῖhe might give over αὐτοῖς.to them. 11 οἱThe (ones) δὲbut ἀκούσαντεςhaving heard ἐχάρησανrejoiced καὶand ἐπηγγείλαντοpromised αὐτῷto him ἀργύριονsilver [money] δοῦναι.to give. καὶAnd ἐζήτειhe was seeking πῶςhow αὐτὸνhim εὐκαίρωςat well appointed time παραδοῖ.he might give over.

12 ΚαὶAnd τῇto the πρώτῃfirst ἡμέρᾳday τῶνof the ἀζύμων,unfermented [cakes], ὅτεwhen τὸthe πάσχαpassover ἔθυον,they were sacrificing, λέγουσινare saying αὐτῷto him οἱthe μαθηταὶdisciples αὐτοῦof him ΠοῦWhere θέλειςare you willing ἀπελθόντεςhaving gone off ἑτοιμάσωμενwe should prepare ἵναin order that t φάγῃςyou might eat τὸthe πάσχα;passover? 13 καὶAnd ἀποστέλλειhe sends off δύοtwo τῶνof the μαθητῶνdisciples αὐτοῦof him καὶand λέγειis saying αὐτοῖςto them ὙπάγετεBe you going under εἰςinto τὴνthe πόλιν,city, καὶand ἀπαντήσειwill encounter ὑμῖνyou ἄνθρωποςman κεράμιονearthenware vessel ὕδατοςof water βαστάζων·carrying;ἀκολουθήσατεfollow you αὐτῷ,to him, 14 καὶand ὅπουwhere ἐὰνif ever εἰσέλθῃhe might enter εἴπατεsay you τῷto the οἰκοδεσπότῃhouseholder ὅτιthat ὉThe διδάσκαλοςTeacher λέγειis saying ΠοῦWhere ἐστὶνis τὸthe κατάλυμάguest room μουof me ὅπουwhere τὸthe πάσχαpassover μετὰwith τῶνthe μαθητῶνdisciples μουof me φάγω;I might eat? 15 καὶAnd αὐτὸςhe ὑμῖνto you δείξειwill show ἀνάγαιονupper room μέγαgreat ἐστρωμένονhaving been furnished ἕτοιμον·ready; καὶand ἐκεῖthere ἑτοιμάσατεprepare you ἡμῖν.for us. 16 καὶAnd ἐξῆλθονwent off οἱthe μαθηταὶdisciples καὶand ἦλθονcame εἰςinto τὴνthe πόλινcity καὶand εὗρονfound καθὼςaccording as εἶπενhe said αὐτοῖς,to them, καὶand ἡτοίμασανthey prepared τὸthe πάσχα.passover.

17 ΚαὶAnd ὀψίαςof evening γενομένηςhaving occurred ἔρχεταιhe is coming μετὰwith τῶνthe δώδεκα.twelve. 18 καὶAnd ἀνακειμένωνlying up at αὐτῶνof them καὶand ἐσθιόντωνeating ὁthe ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ᾿ΑμὴνAmen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthatεἷςone ἐξout of ὑμῶνyou παραδώσειwill give over μεme ὁthe (one) ἐσθίωνeating μετ’with ἐμοῦ.me. 19 ἤρξαντοThey started λυπεῖσθαιto be grieved καὶand λέγεινto be saying αὐτῷto him εἷςone κατὰaccording to εἷςone ΜήτιNot what ἐγώ;I? 20 ὁThe (one) δὲbut εἶπενsaid αὐτοῖςto them ΕἷςOne τῶνof the δώδεκα,twelve, ὁthe (one) ἐμβαπτόμενοςdipping in μετ’with ἐμοῦme εἰςinto τὸthe ἓνone τρύβλιον·bowl; 21 ὅτιthat ὁthe μὲνindeed υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman ὑπάγειis going under καθὼςaccording as γέγραπταιit has been written περὶabout αὐτοῦ,him, οὐαὶwoe δὲbut τῷto the ἀνθρώπῳman ἐκείνῳthat δι’through οὗwhom ὁthe υἱὸςSon τοῦof the ἀνθρώπουman παραδίδοται·is being given over; καλὸνfine αὐτῷto him εἰif οὐκnot ἐγεννήθηwas born ὁthe ἄνθρωποςman ἐκεῖνος.that.

22 ΚαὶAnd ἐσθιόντωνeating αὐτῶνof them λαβὼνhaving taken ἄρτονloaf εὐλογήσαςhaving blessed ἔκλασενhe broke καὶand ἔδωκενgave αὐτοῖςto them καὶand εἶπενsaid Λάβετε,Take you, τοῦτόthis ἐστινis τὸthe σῶμάbody μου.of me. 23 καὶAnd λαβὼνhaving taken ποτήριονcup εὐχαριστήσαςhaving offered thanks ἔδωκενhe gave αὐτοῖς,to them, καὶand ἔπιονthey drank ἐξout of αὐτοῦit πάντες.all (they). 24 καὶAnd εἶπενhe said αὐτοῖςto them ΤοῦτόThis ἐστινis τὸthe αἷμάblood μουof me τῆςof the διαθήκηςcovenant τὸthe ἐκχυννόμενονbeing poured out ὑπὲρover πολλῶν·many; 25 ἀμὴνamen λέγωI am saying ὑμῖνto you ὅτιthat οὐκέτιnot yet οὐnot μὴnot πίωI should drink ἐκout of τοῦthe γενήματοςproduct τῆςof the ἀμπέλουvine ἕωςuntil τῆςthe ἡμέραςday ἐκείνηςthat ὅτανwhenever αὐτὸvery πίνωI may be drinking καινὸνnew ἐνin τῇthe βασιλείᾳkingdom τοῦof the θεοῦ.God. 26 ΚαὶAnd ὑμνήσαντεςhaving sung hymns ἐξῆλθονthey went out εἰςinto τὸthe ὌροςMountain τῶνof the ᾿Ελαιῶν.Olives.

27 ΚαὶAnd λέγειis saying αὐτοῖςto them ὁthe ἸησοῦςJesus ὅτιthat ΠάντεςAll σκανδαλισθήσεσθε,you will be stumbled, ὅτιbecause γέγραπταιit has been written ΠατάξωI shall smite τὸνthe ποιμένα,shepherd, καὶand τὰthe πρόβαταsheep διασκορπισθήσονται·will be scattered through;28 ἀλλὰbut μετὰafter τὸthe ἐγερθῆναίto be raised up μεme προάξωI shall go before ὑμᾶςyou εἰςinto τὴνthe Γαλιλαίαν.Galilee. 29 ὁThe δὲbut ΠέτροςPeter ἔφηsaid αὐτῷto him ΕἰIf καὶalso πάντεςall σκανδαλισθήσονται,they will be stumbled, ἀλλ’but οὐκnot ἐγώ.I. 30καὶAnd λέγειis saying αὐτῷto him ὁthe ἸησοῦςJesus ᾿ΑμὴνAmen λέγωI am saying σοιto you ὅτιthat σὺyou σήμερονtoday ταύτῃto this τῇthe νυκτὶnight πρὶνbefore ἤthan δὶςtwice ἀλέκτοραcock φωνῆσαιto sound τρίςthree times μεme ἀπαρνήσῃ.you will disown. 31 ὁThe (one) δὲbut ἐκπερισσῶςout abundantly ἐλάλειwas speaking ᾿ΕὰνIf ever δέῃit may be necessary μεme συναποθανεῖνto die with σοι,you, οὐnot μήnot σεyou ἀπαρνήσομαι.I shall disown. ὡσαύτωςAs-thus δὲbut καὶalso πάντεςall ἔλεγον.they were saying.

32 ΚαὶAnd ἔρχονταιthey are coming εἰςinto χωρίονspot οὗof which τὸthe ὄνομαname Γεθσημανεί,Gethsemane, καὶand λέγειhe is saying τοῖςto the μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him ΚαθίσατεSit you down ὧδεhere ἕωςuntil προσεύξωμαι.I might pray. 33 καὶAnd παραλαμβάνειhe takes along τὸνthe ΠέτρονPeter καὶand τὸνthe ἸάκωβονJames καὶand τὸνthe ἸωάνηνJohn μετ’with αὐτοῦ,him, καὶand ἤρξατοhe started ἐκθαμβεῖσθαιto be stunned καὶand ἀδημονεῖν,to be sorely troubled, 34 καὶand λέγειhe is saying αὐτοῖςto them ΠερίλυπόςDeeply grieved ἐστινis ἡthe ψυχήsoul μουof me ἕωςuntil θανάτου·death; μείνατεstay you ὧδεhere καὶand γρηγορεῖτε.be staying awake.35 καὶAnd προελθὼνhaving gone forward μικρὸνlittle [distance] ἔπιπτενhe was falling ἐπὶupon τῆςthe γῆς,earth, καὶand προσηύχετοwas praying ἵναin order that εἰif δυνατόνpossible ἐστινit is παρέλθῃmight pass away ἀπ’from αὐτοῦhim ἡthe ὥρα,hour, 36καὶand ἔλεγενhe was saying ᾿ΑββάAbba ὁthe πατήρ,Father, πάνταall (things) δυνατάpossible σοι·to you; παρένεγκεremove τὸthe ποτήριονcup τοῦτοthis ἀπ’from ἐμοῦ·me; ἀλλ’but οὐnot τίwhat ἐγὼI θέλωam willing ἀλλὰbut τίwhat σύ.you. 37 καὶAnd ἔρχεταιhe is coming καὶand εὑρίσκειis finding αὐτοὺςthem καθεύδοντας,sleeping, καὶand λέγειis saying τῷto the ΠέτρῳPeter Σίμων,Simon, καθεύδεις;are you sleeping? οὐκNot ἴσχυσαςyou did have strength μίανone ὥρανhour γρηγορῆσαι;to stay awake? 38 γρηγορεῖτεBe you staying awake καὶand προσεύχεσθε,be you praying, ἵναin order that μὴnot ἔλθητεyou might come εἰςinto πειρασμόν·temptation; τὸthe μὲνindeed πνεῦμαspirit πρόθυμονeager ἡthe δὲbut σὰρξflesh ἀσθενής.weak. 39 καὶAnd πάλινagain ἀπελθὼνhaving gone off προσηύξατοhe prayed τὸνthe αὐτὸνvery λόγονword εἰπών.having said. 40 καὶAnd πάλινagain ἐλθὼνhaving come εὗρενhe found αὐτοὺςthem καθεύδοντας,sleeping, ἦσανwere γὰρfor αὐτῶνof them οἱthe ὀφθαλμοὶeyes καταβαρυνόμενοι,being weighed down, καὶand οὐκnot ᾔδεισανthey knew τίwhat ἀποκριθῶσινthey might answer αὐτῷ.to him. 41 καὶAnd ἔρχεταιhe is coming τὸthe τρίτονthird [time] καὶand λέγειis saying αὐτοῖςto them Καθεύδετεyou are sleeping τὸthe λοιπὸνleftover (thing) καὶand ἀναπαύεσθε·you are resting up; ἀπέχει·it is having off; ἦλθενcame ἡthe ὥρα,hour, ἰδοὺlook! παραδίδοταιis being given over ὁthe υἱὸςSon τοῦof theἀνθρώπουman εἰςinto τὰςthe χεῖραςhands τῶνof the ἁμαρτωλῶν.sinners. 42 ἐγείρεσθεBe you getting up ἄγωμεν·let us be going; ἰδοὺlook! ὁthe (one) παραδιδούςgiving over μεme ἤγγικεν.has drawn near.

43 ΚαὶAnd εὐθὺςat once ἔτιyet αὐτοῦof him λαλοῦντοςspeaking παραγίνεταιcomes alongside ὁthe ἸούδαςJudas εἷςone τῶνof the δώδεκαtwelve καὶand μετ’with αὐτοῦhim ὄχλοςcrowd μετὰwith μαχαιρῶνswords καὶand ξύλωνwoods παρὰbeside τῶνthe ἀρχιερέωνchief priests καὶand τῶνthe γραμματέωνscribes καὶand τῶνthe πρεσβυτέρων.older men. 44 δεδώκειHad given δὲbut ὁthe (one) παραδιδοὺςgiving over αὐτὸνhim σύσσημονagreed sign αὐτοῖςto them λέγωνsaying ὋνWhom ἂνlikely φιλήσωI should kiss αὐτόςhe ἐστιν·it is;κρατήσατεseize you αὐτὸνhim καὶand ἀπάγετεbe you leading off ἀσφαλῶς.safely. 45 καὶAnd ἐλθὼνhaving come εὐθὺςat once προσελθὼνhaving come toward αὐτῷhim λέγειhe is saying Ῥαββεί,Rabbi, καὶand κατεφίλησενhe kissed down αὐτόν.him. 46 οἱThe (ones) δὲbut ἐπέβαλανthrust upon τὰςthe χεῖραςhands αὐτῷto him καὶand ἐκράτησανthey seized αὐτόν.him. 47 εἷςOne δέbut τιςany τῶνof the (ones)παρεστηκότωνhaving stood beside σπασάμενοςhaving drawn τὴνthe μάχαιρανsword ἔπαισενhit τὸνthe δοῦλονslave τοῦof the ἀρχιερέωςchief priest καὶand ἀφεῖλενlifted up off αὐτοῦof him τὸthe ὠτάριον.little ear. 48 καὶAnd ἀποκριθεὶςhaving answered ὁthe ἸησοῦςJesus εἶπενsaid αὐτοῖςto them ὩςAs ἐπὶupon λῃστὴνrobber ἐξήλθατεyou came out μετὰwith μαχαιρῶνswords καὶand ξύλωνwoods συλλαβεῖνto arrest με;me? 49 καθ’According to ἡμέρανday ἤμηνI was πρὸςtoward ὑμᾶςyou ἐνin τῷthe ἱερῷtemple διδάσκωνteaching καὶand οὐκnot ἐκρατήσατέyou seized με·me; ἀλλ’but ἵναin order that πληρωθῶσινmight be fulfilled αἱthe γραφαί.Scriptures.

50 καὶAnd ἀφέντεςhaving let go off αὐτὸνhim ἔφυγονthey fled πάντες.all. 51 ΚαὶAnd νεανίσκοςyoung man τιςany συνηκολούθειwas following with αὐτῷhim περιβεβλημένοςhaving thrown around himself σινδόναfine linen garment ἐπὶupon γυμνοῦ,naked [body], καὶand κρατοῦσινthey are seizing αὐτόν,him, 52 ὁthe (one) δὲbut καταλιπὼνhaving left behind τὴνthe σινδόναfine linen garment γυμνὸςnaked ἔφυγεν.fled.

53 ΚαὶAnd ἀπήγαγονthey led off τὸνthe ἸησοῦνJesus πρὸςtoward τὸνthe ἀρχιερέα,chief priest, καὶand συνέρχονταιare coming together πάντεςall οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests καὶand οἱthe πρεσβύτεροιolder men καὶand οἱthe γραμματεῖς.scribes. 54 καὶAnd ὁthe ΠέτροςPeter ἀπὸfrom μακρόθενlong way off ἠκολούθησενfollowed αὐτῷto him ἕωςuntil ἔσωinside εἰςinto τὴνthe αὐλὴνcourtyard τοῦof the ἀρχιερέως,chief priest, καὶand ἦνhe was συνκαθήμενος(one) sitting together μετὰwith τῶνthe ὑπηρετῶνsubordinates καὶand θερμαινόμενοςwarming himself πρὸςtoward τὸthe φῶς.light. 55 οἱThe δὲbut ἀρχιερεῖςchief priests καὶand ὅλονwhole τὸthe συνέδριονSanhedrin ἐζήτουνwere seeking κατὰdown on τοῦthe ἸησοῦJesus μαρτυρίανwitness εἰςinto τὸthe θανατῶσαιto put to death αὐτόν,him, καὶand οὐχnot ηὕρισκον·they were finding. 56 πολλοὶMany γὰρfor ἐψευδομαρτύρουνwere giving false witness κατ’down on αὐτοῦ,him, καὶand ἴσαιequal (ones) αἱthe μαρτυρίαιtestimonies οὐκnot ἦσαν.were. 57 καίAnd τινεςsome ἀναστάντεςhaving stood up ἐψευδομαρτύρουνwere giving false witness κατ’down on αὐτοῦhim λέγοντεςsaying ὅτιthat 58 ἩμεῖςWe ἠκούσαμενheard αὐτοῦof him λέγοντοςsaying ὅτιthat ᾿ΕγὼI καταλύσωshall loose down τὸνthe ναὸνdivine habitation τοῦτονthis τὸνthe (one) χειροποίητονmade with hands καὶand διὰthrough τριῶνthree ἡμερῶνdays ἄλλονanother ἀχειροποίητονnot made with hands οἰκοδομήσω·I shall build; 59 καὶand οὐδὲneither οὕτωςthus ἴσηequal ἦνwas ἡthe μαρτυρίαtestimony αὐτῶν.of them.

60 καὶAnd ἀναστὰςhaving stood up ὁthe ἀρχιερεὺςchief priest εἰςinto μέσονmidst ἐπηρώτησενinquired upon τὸνthe ἸησοῦνJesus λέγωνsaying ΟὐκNot ἀποκρίνῃare you answering οὐδέν;nothing? τίWhat οὗτοίthese σουof you καταμαρτυροῦσιν;are testifying down on? 61 ὁThe (one) δὲbut ἐσιώπαwas silent καὶand οὐκnot ἀπεκρίνατοanswered οὐδέν.nothing. πάλινAgain ὁthe ἀρχιερεὺςchief priest ἐπηρώταwas inquiring upon αὐτὸνhim καὶand λέγειis saying αὐτῷto him ΣὺYou εἶare ὁthe χριστὸςChrist ὁthe υἱὸςSon τοῦof the εὐλογητοῦ;Blessed One? 62 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus εἶπενsaid ᾿ΕγώI εἰμι,am, καὶand ὄψεσθεyou will see τὸνthe υἱὸνSon τοῦof the ἀνθρώπουman ἐκout of δεξιῶνright-hand [parts] καθήμενονsitting τῆςof the δυνάμεωςpower καὶand ἐρχόμενονcoming μετὰwith τῶνthe νεφελῶνclouds τοῦof the οὐρανοῦ.heaven. 63 ὁThe δὲbut ἀρχιερεὺςchief priest διαρήξαςhaving ripped τοὺςthe χιτῶναςinner garments αὐτοῦof him λέγειis saying ΤίWhat ἔτιyet χρείανneed ἔχομενare we having μαρτύρων;of witnesses? 64 ἠκούσατεyou heard τῆςof the βλασφημίας;blasphemy? τίWhat ὑμῖνto you φαίνεται;appears? οἱThe (ones) δὲbut πάντεςall κατέκρινανjudged down αὐτὸνhim ἔνοχονheld in εἶναιto be θανάτου.of death. 65 ΚαὶAnd ἤρξαντόstarted τινεςsome ἐμπτύεινto spit on αὐτῷto him καὶand περικαλύπτεινto be covering about αὐτοῦof him τὸthe πρόσωπονface καὶand κολαφίζεινto be buffeting αὐτὸνhim καὶand λέγεινto be saying αὐτῷto him Προφήτευσον,Prophesy, καὶand οἱthe ὑπηρέταιsubordinates ῥαπίσμασινto slaps on the face αὐτὸνhim ἔλαβον.took.

66 ΚαὶAnd ὄντοςbeing τοῦof the ΠέτρουPeter κάτωbelow ἐνin τῇthe αὐλῇcourtyard ἔρχεταιis coming μίαone τῶνof the παιδισκῶνservant girls τοῦof the ἀρχιερέως,chief priest, 67 καὶand ἰδοῦσαhaving seen τὸνthe ΠέτρονPeter θερμαινόμενονwarming himself ἐμβλέψασαhaving looked on αὐτῷto him λέγειshe is saying ΚαὶAnd σὺyou μετὰwith τοῦthe ΝαζαρηνοῦNazarene ἦσθαwere τοῦof the Ἰησοῦ·Jesus; 68 ὁthe [man] δὲbut ἠρνήσατοdenied λέγωνsaying ΟὔτεNeither οἶδαI have known οὔτεnor ἐπίσταμαιI understand σὺyou τίwhat   λέγεις,you are saying, καὶand ἐξῆλθενhe went out ἔξωoutside εἰςinto τὸthe προαύλιον.fore-court. 69 καὶAnd ἡthe παιδίσκηservant girl ἰδοῦσαhaving seen αὐτὸνhim ἤρξατοstarted πάλινagain λέγεινto be saying τοῖςto the (ones) παρεστῶσινhaving stood beside ὅτιthat ΟὗτοςThis (one) ἐξout of αὐτῶνthem ἐστίν.is. 70 ὁThe (one) δὲbut πάλινagain ἠρνεῖτο.was denying. καὶAnd μετὰafter μικρὸνlittle [time] πάλινagain οἱthe (ones) παρεστῶτεςhaving stood beside ἔλεγονwere saying τῷto the ΠέτρῳPeter ᾿ΑληθῶςTruthfully ἐξout of αὐτῶνthem εἶ,you are, καὶalso γὰρfor ΓαλιλαῖοςGalilean εἶ·you are; 71 ὁthe (one) δὲbut ἤρξατοstarted ἀναθεματίζεινto be cursing καὶand ὀμνύναιto be swearing ὅτιthat ΟὐκNot οἶδαI have known τὸνthe ἄνθρωπονman τοῦτονthis ὃνwhom λέγετε.you are saying. 72 καὶAnd εὐθὺςat once ἐκout of δευτέρουsecond [time] ἀλέκτωρcock ἐφώνησεν·sounded; καὶand ἀνεμνήσθηrecalled ὁthe ΠέτροςPeter τὸthe ῥῆμαsaying ὡςas εἶπενsaid αὐτῷto him ὁthe ἸησοῦςJesus ὅτιthat ΠρὶνBefore ἀλέκτοραcockδὶςtwice φωνῆσαιto sound τρίςthree times μεme ἀπαρνήσῃ,you will disown, καὶand ἐπιβαλὼνhaving thrown upon ἔκλαιεν.he was weeping.

CHAPTER 15♠

1 ΚαὶAnd εὐθὺςat once πρωὶearly in the morning συμβούλιονconsultation ποιήσαντεςhaving made οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests μετὰwith τῶνthe πρεσβυτέρωνolder men καὶand γραμματέωνscribes καὶand ὅλονwhole τὸthe συνέδριονSanhedrin δήσαντεςhaving bound τὸνthe ἸησοῦνJesus ἀπήνεγκανbrought off καὶand παρέδωκανgave over Πειλάτῳ.to Pilate. 2 καὶAnd ἐπηρώτησενinquired upon αὐτὸνhim ὁthe ΠειλᾶτοςPilate ΣὺYou εἶare ὁthe βασιλεὺςking τῶνof the Ἰουδαίων;Jews? ὁThe (one) δὲbut ἀποκριθεὶςhaving answered αὐτῷto him λέγειis saying ΣὺYou λέγεις.you are saying. 3 καὶAnd κατηγόρουνwere accusing αὐτοῦof him οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests πολλά.many (things).4 ὁThe δὲbut ΠειλᾶτοςPilate πάλινagain ἐπηρώταwas inquiring upon αὐτὸνhim λέγωνsaying ΟὐκNot ἀποκρίνῃare you answering οὐδέν;nothing? ἴδεSee πόσαhow many (things) σουof you κατηγοροῦσιν.they are accusing. 5 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus οὐκέτιnot yet οὐδὲνnothing ἀπεκρίθη,answered, ὥστεas-and θαυμάζεινto be wondering τὸνthe Πειλᾶτον.Pilate.

6 ΚατὰAccording to δὲbut ἑορτὴνfestival ἀπέλυενhe was loosing off αὐτοῖςto them ἕναone δέσμιονbound one ὃνwhom παρῃτοῦντο.they were petitioning for. 7 ἦνWas δὲbut ὁthe (one) λεγόμενοςbeing said ΒαραββᾶςBarabbas μετὰwith τῶνthe στασιαστῶνseditionists δεδεμένοςhaving been bound οἵτινεςwho ἐνin τῇthe στάσειsedition φόνονmurder πεποιήκεισαν.they had done. 8καὶAnd ἀναβὰςhaving come up ὁthe ὄχλοςcrowd ἤρξατοstarted αἰτεῖσθαιto be petitioning καθὼςaccording as ἐποίειhe was doing αὐτοῖς.to them. 9 ὁThe δὲbut ΠειλᾶτοςPilate ἀπεκρίθηanswered αὐτοῖςto them λέγωνsaying ΘέλετεAre you willing ἀπολύσωI should loose off ὑμῖνto you τὸνthe βασιλέαking τῶνof the Ἰουδαίων;Jews? 10 ἐγίνωσκενHe was knowing γὰρfor ὅτιthat διὰthrough φθόνονenvy παραδεδώκεισανhad given over αὐτὸνhim οἱthe ἀρχιερεῖς.chief priests. 11 οἱThe δὲbut ἀρχιερεῖςchief priests ἀνέσεισανstirred up τὸνthe ὄχλονcrowd ἵναin order that μᾶλλονrather τὸνthe ΒαραββᾶνBarabbas ἀπολύσῃhe should loose off αὐτοῖς.to them. 12 ὁThe δὲbut ΠειλᾶτοςPilate πάλινagain ἀποκριθεὶςhaving answered ἔλεγενwas saying αὐτοῖςto them ΤίWhat    οὖνtherefore    ποιήσωshould I do [with]   ὃνwhom   λέγετεyou are saying τὸνthe βασιλέαking τῶνof the Ἰουδαίων;Jews? 13 οἱThe (ones) δὲbut πάλινagain ἔκραξανcried out ΣταύρωσονPut on the cross αὐτόν.him. 14 ὁThe δὲbut ΠειλᾶτοςPilate ἔλεγενwas saying αὐτοῖςto them ΤίWhat (thing) γὰρfor ἐποίησενdid he do κακόν;bad? οἱThe (ones) δὲbut περισσῶςabundantly ἔκραξανcried out ΣταύρωσονPut on the cross αὐτόν.him. 15 ὁThe δὲbut ΠειλᾶτοςPilate βουλόμενοςwishing τῷto the ὄχλῳcrowd τὸthe (thing) ἱκανὸνsufficient ποιῆσαιto do ἀπέλυσενloosed off αὐτοῖςto them τὸνthe Βαραββᾶν,Barabbas, καὶand παρέδωκενgave over τὸνthe ἸησοῦνJesus φραγελλώσαςhaving whipped ἵναin order that σταυρωθῇ.he might be put on the cross.

16 ΟἱThe δὲbut στρατιῶταιsoldiers ἀπήγαγονled off αὐτὸνhim ἔσωinside τῆςthe αὐλῆς,courtyard, ὅwhich ἐστινis πραιτώριον,Praetorium, καὶand συνκαλοῦσινthey call together ὅληνwhole τὴνthe σπεῖραν.body of troops. 17 καὶAnd ἐνδιδύσκουσινthey deck αὐτὸνhim πορφύρανpurple καὶand περιτιθέασινplace around αὐτῷhim πλέξαντεςhaving braided ἀκάνθινονthorny στέφανον·crown;18 καὶand ἤρξαντοthey started ἀσπάζεσθαιto be greeting αὐτόνhim Χαῖρε,Be rejoicing, βασιλεῦKing τῶνof the Ἰουδαίων·Jews; 19 καὶand ἔτυπτονthey were smiting αὐτοῦof him τὴνthe κεφαλὴνhead καλάμῳto reed καὶand ἐνέπτυονwere spitting on αὐτῷ,him, καὶand τιθέντεςplacing τὰthe γόναταknees προσεκύνουνthey were doing obeisance αὐτῷ.to him. 20 καὶAnd ὅτεwhen ἐνέπαιξανthey made fun of αὐτῷ,him, ἐξέδυσανthey stripped αὐτὸνhim τὴνthe πορφύρανpurple καὶand ἐνέδυσανthey clothed αὐτὸνhim τὰthe ἱμάτιαouter garments αὐτοῦ.of him. ΚαὶAnd ἐξάγουσινthey lead out αὐτὸνhim ἵναin order that    σταυρώσωσινthey might put on the cross αὐτόν·him; 21 καὶandἀγγαρεύουσινthey impress into service παράγοντάgoing beside τιναany ΣίμωναSimon ΚυρηναῖονCyrenian ἐρχόμενονcoming ἀπ’from ἀγροῦ,field, τὸνthe πατέραfather ᾿Αλεξάνδρουof Alexander καὶand Ῥούφου,of Rufus, ἵναin order that ἄρῃhe should lift up τὸνthe σταυρὸνcross αὐτοῦ.of him.

22 καὶAnd φέρουσινthey are bearing αὐτὸνhim ἐπὶupon τὸνthe ΓολγοθὰνGolgotha τόπον,place, ὅwhich ἐστινis μεθερμηνευόμενοςbeing translated Κρανίουof Skull Τόπος.Place. 23 καὶAnd ἐδίδουνthey were giving αὐτῷto him ἐσμυρνισμένονhaving been drugged with myrrh οἶνον,wine, ὃςwho δὲbut οὐκnot ἔλαβεν.he took. 24 καὶAnd σταυροῦσινthey are putting on the cross αὐτὸνhim καὶand διαμερίζονταιare distributing τὰthe ἱμάτιαouter garments αὐτοῦ,of him, βάλλοντεςcasting κλῆρονlot ἐπ’upon αὐτὰthem τίςwho τίwhat ἄρῃ.might lift up. 25 ἦνWas δὲbut ὥραhour τρίτηthird καὶand ἐσταύρωσανthey put on the cross αὐτόν.him. 26 καὶAnd ἦνwas ἡthe ἐπιγραφὴinscription τῆςof the αἰτίαςcharge αὐτοῦof him ἐπιγεγραμμένηhaving been written upon ὉThe ΒασιλεὺςKing τῶνof the Ἰουδαίων.Jews. 27 ΚαὶAnd σὺνtogether with αὐτῷhim σταυροῦσινthey are putting on crosses δύοtwo λῃστάς,robbers, ἕναone ἐκout of δεξιῶνright-hand [parts] καὶand ἕναone ἐξout of εὐωνύμωνleft-hand [parts] αὐτοῦ.of him. 28 ———— 29 ΚαὶAnd οἱthe (ones) παραπορευόμενοιgoing their way by ἐβλασφήμουνwere blaspheming αὐτὸνhim κινοῦντεςmoving τὰςthe κεφαλὰςheads αὐτῶνof them καὶand λέγοντεςsaying ΟὐὰWa! ὁThe (one)καταλύωνloosing down τὸνthe ναὸνdivine habitation καὶand οἰκοδομῶνbuilding ἐνin τρισὶνthree ἡμέραις,days, 30 σῶσονsave σεαυτὸνyourself καταβὰςhaving come down ἀπὸfrom τοῦthe σταυροῦ.cross. 31 ὁμοίωςLikewise καὶalso οἱthe ἀρχιερεῖςchief priests ἐμπαίζοντεςmaking fun πρὸςtoward ἀλλήλουςone another μετὰwith τῶνthe γραμματέωνscribes ἔλεγονwere saying ἌλλουςOthers ἔσωσεν,he saved, ἑαυτὸνhimself οὐnot δύναταιhe is able σῶσαι·to save; 32 ὁthe χριστὸςChrist ὁthe βασιλεὺςKing Ἰσραὴλof Israel καταβάτωlet him come down νῦνnow ἀπὸfrom τοῦthe σταυροῦ,cross, ἵναin order that ἴδωμενwe might see καὶand πιστεύσωμεν.might believe. καὶAnd οἱthe (ones) συνεσταυρωμένοιhaving been put on crosses together σὺνwith αὐτῷhim ὠνείδιζονwere reproaching αὐτόν.him.

33 ΚαὶAnd γενομένηςhaving come to be ὥραςof hour ἕκτηςsixth σκότοςdarkness ἐγένετοcame to be ἐφ’upon ὅληνwhole τὴνthe γῆνearth ἕωςuntil ὥραςhour ἐνάτης.ninth. 34 καὶAnd τῇto the ἐνάτῃninth ὥρᾳhour ἐβόησενcalled out ὁthe ἸησοῦςJesus φωνῇto voice μεγάλῃgreat᾿ΕλωίEloi ἐλωίEloi λαμὰlama σαβαχθανεί;sabakhthani? ὅwhich ἐστινis μεθερμηνευόμενονbeing translated ὉThe θεόςGod μουof me ὁthe θεόςGod μου,of me, εἰςinto τίwhat ἐγκατέλιπέςleft you down in με;me? 35 καίAnd τινεςsome τῶνof the (ones) παρεστηκότωνhaving stood alongside ἀκούσαντεςhaving heard ἔλεγονwere saying ἼδεSee! ἨλείανElijah φωνεῖ.he is sounding to. 36 δραμὼνHaving run δέbut τιςsomeone γεμίσαςhaving filled σπόγγονsponge ὄξουςof sour wine περιθεὶςhaving put around καλάμῳreed ἐπότιζενwas causing to drink αὐτόν,him, λέγωνsaying ἌφετεLet you go off ἴδωμενlet us see εἰif ἔρχεταιis coming ἨλείαςElijah καθελεῖνto take down αὐτόν.him. 37 ὁThe δὲbut ἸησοῦςJesus ἀφεὶςhaving let go off φωνὴνvoice μεγάληνgreat ἐξέπνευσεν.expired. 38 ΚαὶAnd τὸthe καταπέτασμαcurtain τοῦof the ναοῦdivine habitation ἐσχίσθηwas split εἰςinto δύοtwo ἀπ’from ἄνωθενabove ἕωςuntil κάτω.below. 39 ἸδὼνHaving seen δὲbut ὁthe κεντυρίωνcenturion ὁthe (one) παρεστηκὼςhaving stood alongside ἐξout of ἐναντίαςopposite αὐτοῦof him ὅτιthat οὕτωςthus ἐξέπνευσενhe expired εἶπενsaid ᾿ΑληθῶςTruthfullyοὗτοςthis ὁthe ἄνθρωποςman υἱὸςSon θεοῦof God ἦν.was.

40 ῏ΗσανWere δὲbut καὶalso γυναῖκεςwomen ἀπὸfrom μακρόθενafar θεωροῦσαι,viewing, ἐνin αἷςwhich ones καὶalso ΜαριὰμMary ἡthe ΜαγδαληνὴMagdalene καὶand ΜαρίαMary ἡthe Ἰακώβουof James τοῦthe μικροῦlittle (one) καὶand Ἰωσῆτοςof Joses μήτηρmother καὶand Σαλώμη,Salome, 41 αἳwho ὅτεwhen ἦνhe was ἐνin τῇthe ΓαλιλαίᾳGalilee ἠκολούθουνwere following αὐτῷto him καὶand διηκόνουνwere serving αὐτῷ,to him, καὶand ἄλλαιothers πολλαὶmany αἱthe [women] συναναβᾶσαιhaving gone up with αὐτῷhim εἰςinto Ἰεροσόλυμα.Jerusalem.

42 ΚαὶAnd ἤδηalready ὀψίαςof evening γενομένης,having come to be, ἐπεὶsince ἦνit was παρασκευή,Preparation, ὅwhich ἐστινis προσάββατον,(one) before the sabbath, 43 ἐλθὼνhaving come ἸωσὴφJoseph ἀπὸfrom ἉριμαθαίαςArimathea εὐσχήμωνreputable βουλευτής,counselor, ὃςwho καὶalso αὐτὸςvery ἦνwas προσδεχόμενος(one) waiting for τὴνthe βασιλείανkingdom τοῦof the θεοῦ,God, τολμήσαςhaving dared εἰσῆλθενhe went in πρὸςtoward τὸνthe ΠειλᾶτονPilate καὶand ᾐτήσατοasked for τὸthe σῶμαbody τοῦof the Ἰησοῦ.Jesus. 44 ὁThe δὲbut ΠειλᾶτοςPilate ἐθαύμασενwondered εἰif ἤδηalready τέθνηκεν,he has died, καὶand προσκαλεσάμενοςhaving called toward himselfτὸνthe κεντυρίωναcenturion ἐπηρώτησενhe inquired upon αὐτὸνhim εἰif ἤδηalready ἀπέθανεν·he died; 45 καὶand γνοὺςhaving known ἀπὸfrom τοῦthe κεντυρίωνοςcenturion ἐδωρήσατοhe granted τὸthe πτῶμαcorpse τῷto the Ἰωσήφ.Joseph. 46 καὶAnd ἀγοράσαςhaving bought σινδόναfine linen καθελὼνhaving taken down αὐτὸνhim ἐνείλησενhe wrapped in τῇthe σινδόνιfine linen cloth καὶand ἔθηκενput αὐτὸνhim ἐνin μνήματιmemorial (tomb) ὃwhich ἦνwas λελατομημένονhaving been quarried ἐκout of πέτρας,rock-mass, καὶand προσεκύλισενhe rolled toward λίθονstone ἐπὶupon τὴνthe θύρανdoor τοῦof the μνημείου.memorial tomb. 47 ἩThe δὲbut ΜαρίαMary ἡthe ΜαγδαληνὴMagdalene καὶand ΜαρίαMary ἡthe [mother] Ἰωσῆτοςof Joses ἐθεώρουνwere viewing ποῦwhere τέθειται.he has been put.

CHAPTER 16♠

1 ΚαὶAnd διαγενομένουhaving come to be through τοῦof the σαββάτουsabbath ἡthe ΜαρίαMary ἡthe ΜαγδαληνὴMagdalene καὶandΜαρίαMary ἡthe [mother] τοῦof the ἸακώβουJames καὶand ΣαλώμηSalome ἠγόρασανbought ἀρώματαspices ἵναin order that ἐλθοῦσαιhaving come ἀλείψωσινthey might grease αὐτόν.him. 2 καὶAnd λίανexceedingly πρωὶearly τῇto the μιᾷone [day] τῶνof the σαββάτωνsabbaths ἔρχονταιthey are coming ἐπὶupon τὸthe μνημεῖονmemorial tomb ἀνατείλαντοςhaving risen up τοῦof the ἡλίου.sun. 3 καὶAndἔλεγονthey were saying πρὸςtoward ἑαυτάςthemselves ΤίςWho ἀποκυλίσειwill roll away ἡμῖνto us τὸνthe λίθονstone ἐκout of τῆςthe θύραςdoor τοῦof the μνημείου;memorial tomb? 4 καὶAnd ἀναβλέψασαιhaving looked up θεωροῦσινthey are viewing ὅτιthat ἀνακεκύλισταιhas been rolled away ὁthe λίθος,stone, ἦνit was γὰρfor μέγαςgreat σφόδρα.extremely. 5 καὶAnd εἰσελθοῦσαιhaving entered εἰςinto τὸthe μνημεῖονmemorial tomb εἶδονthey saw νεανίσκονyoung man καθήμενονsitting ἐνin τοῖςthe δεξιοῖςright-hand [places] περιβεβλημένονhaving thrown around himselfστολὴνrobe λευκήν,white, καὶand ἐξεθαμβήθησαν.they were stunned. 6 ὁThe (one) δὲbut λέγειis saying αὐταῖςto them ΜὴNot ἐκθαμβεῖσθε·be you stunned; ἸησοῦνJesus ζητεῖτεyou are seeking τὸνthe ΝαζαρηνὸνNazarene τὸνthe (one) ἐσταυρωμένον·having been put on the cross; ἠγέρθη,he was raised up, οὐκnot ἔστινhe is ὧδε·here; ἴδεsee! ὁthe τόποςplace ὅπουwhere ἔθηκανthey put αὐτόν·him; 7 ἀλλὰbut ὑπάγετεbe you going under εἴπατεsay τοῖςto the μαθηταῖςdisciples αὐτοῦof him καὶand τῷto the ΠέτρῳPeter ὅτιthat ΠροάγειHe is going before ὑμᾶςyou εἰςinto τὴνthe Γαλιλαίαν·Galilee; ἐκεῖthere αὐτὸνhim ὄψεσθε,you will see, καθὼςaccording as εἶπενhe said ὑμῖν.to you. 8 καὶAnd ἐξελθοῦσαιhaving come out ἔφυγονthey fled ἀπὸfrom τοῦthe μνημείου,memorial tomb, εἶχενwas having γὰρfor αὐτὰςthem τρόμοςtrembling καὶand ἔκστασις·ecstasy; καὶand οὐδενὶto no one οὐδὲνnothing εἶπαν,they said, ἐφοβοῦντοthey were fearing γάρ·for;

The Longer Ending of Mark

A C D Δ Θ f 33 Maj MSS^{according to Eusebius} MSS^{according to Jerome} MSS^{according to Severus}
Irenaeus Apostolic Constitutions (Epiphanius) Severian Nestorius Ambrose Augustine

9 [[᾿Αναστὰς[[Having stood up δὲbut πρωὶearly πρώτῃon first [day] σαββάτουof sabbath ἐφάνηhe appeared πρῶτονfirst Μαρίᾳto Mary τῇthe Μαγδαληνῇ,Magdalene, παρ’beside ἧςwhom ἐκβεβλήκειhe had thrown out ἑπτὰseven δαιμόνια.demons. 10 ἐκείνηThat (one) πορευθεῖσαhaving gone her way ἀπήγγειλενreported back τοῖςto the (ones) μετ’with αὐτοῦhim γενομένοιςhaving come to be πενθοῦσιmourning καὶand κλαίουσιν·weeping; 11 κἀκεῖνοιand those ἀκούσαντεςhaving heard ὅτιthat ζῇhe lives καὶand ἐθεάθηwas viewed ὑπ’by αὐτῆςher ἠπίστησαν.disbelieved. 12 ΜετὰAfter δὲbut ταῦταthese (things δυσὶνto two ἐξout of αὐτῶνthem περιπατοῦσινwalking about ἐφανερώθηhe was made manifest ἐνin ἑτέρᾳdifferent μορφῇform πορευομένοιςgoing their way εἰςinto ἀγρόν·field; 13 κἀκεῖνοιand those (ones) ἀπελθόντεςhaving gone off ἀπήγγειλανreported back τοῖςtot he λοιποῖς·leftover (ones); οὐδὲnot-but ἐκείνοιςto those (ones) ἐπίστευσαν.they believed. 14 ὝστερονLater δὲbut ἀνακειμένοιςto (ones) lying up αὐτοῖςto them τοῖςto the ἕνδεκαeleven ἐφανερώθη,he was made manifest, καὶand ὠνείδισενhe reproached τὴνthe ἀπιστίανlack of faith αὐτῶνof them καὶand σκληροκαρδίανhardheartedness ὅτιbecause τοῖςto the (ones) θεασαμένοιςhaving viewed αὐτὸνhim ἐγηγερμένονhaving been raised up ἐκout of νεκρῶνdead (ones) οῦκnot ἐπίστευσαν.they believed. 15 καὶAnd εἶπενhe said αὐτοῖςto them ΠορευθέντεςHaving gone your way εἰςinto τὸνthe κόσμονworld ἅπανταall κηρύξατεpreach you τὸthe εὐαγγέλιονgood news πάσῃto all τῇthe κτίσει.creation. 16 ὁThe (one) πιστεύσαςhaving believed καὶand βαπτισθεὶςhaving been baptized σωθήσεται,will be saved, ὁthe (one) δὲbut ἀπιστήσαςhaving disbelieved κατακριθήσεται.will be judged down. 17σημεῖαSigns δὲbut τοῖςto the (ones) πιστεύσασινhaving believed ἀκολουθήσειwill follow ταῦτα,these, ἐνin τῷthe ὀνόματίname μουof me δαιμόνιαdemons ἐκβαλοῦσιν,they will throw out, γλώσσαιςto tongues λαλήσουσιν,they will speak, 18 καὶand ἐνin ταῖςthe χερσὶνhands ὄφειςserpents ἀροῦσινthey will lift up κἂνand if ever θανάσιμόνdeadly τιanything πίωσινthey should drink οὐnot μὴnot αὐτοὺςthemβλάψῃ,it should hurt, ἐπὶupon ἀρρώστουςsick (ones) χεῖραςhands ἐπιθήσουσινthey will impose καὶand καλῶςfinely ἕξουσιν.they will have. 19 ὉThe μὲνindeed οὖνtherefore κύριοςLord ἸησοῦςJesus μετὰafter τὸthe λαλῆσαιto speak αὐτοῖςto them ἀνελήμφθηwas taken up εἰςinto τὸνthe οὐρανὸνheaven καὶand ἐκάθισενsat down ἐκout of δεξιῶνright-hand [parts] τοῦof the θεοῦ.God. 20 ἐκεῖνοιThose (ones) δὲbut ἐξελθόντεςhaving gone out ἐκήρυξανpreached πανταχοῦ,everywhere, τοῦof the κυρίουLord συνεργοῦντοςworking with καὶand τὸνthe λόγονword βεβαιοῦντοςstabilizing διὰthrough τῶνthe ἐπακολουθούντωνfollowing upon σημείων.]]signs.]]

Translation and Textual Criticism

THE KING JAMES BIBLE: Do You Know the King James Version?

The King James Bible was originally published in 1611. Some have estimated that the number of copies of the King James Version that have been produced in print worldwide is over one billion! There is little doubt that the King James Version is a literary masterpiece, which this author has and will appreciate and value for its unparalleled beauty of expression. This book is in no way trying to take away from what the King James Version has accomplished. The King James Version is a book to be commended for all that it has accomplished. For four centuries, when English-speaking people spoke of “the Bible,” they meant the King James Version. The question that begs to be asked of those who favor the King James Bible is, Do You Know the King James Version? What do most users of the King James Bible not know about their translation? Whether you are one who favors the King James Version or one who prefers a modern translation, Andrews will answer the questions that have long been asked for centuries about the King James Bible and far more.

THE COMPLETE GUIDE TO BIBLE TRANSLATION: Bible Translation Choices and Translation Principles [Second Edition]

THE COMPLETE GUIDE TO BIBLE TRANSLATION (CGBT) is for all individuals interested in how the Bible came down to us, as well as having an insight into the Bible translation process. CGBT is also for those who are interested in which translation(s) would be the most beneficial to use. The translation of God’s Word from the original languages of Hebrew, Aramaic, and Greek is a task unlike any other and should never be taken lightly because it carries with it the heaviest responsibility: the translator renders God’s thoughts into a modern language. It is CGBT’s desire to take challenging and complex subjects and make them easy to understand. CGBT will communicate as clearly and powerfully as possible to all of its readers while also accurately communicating information about the Bible. …

DO WE STILL NEED A LITERAL BIBLE?: Discover the Truth about Literal Translations

We have come a long, long way from the time that the KJV was The Bible in English and the many translations available today. Finding the right Bible for the right person can be daunting, with almost too many choices available. However, it is still possible to divide the options into two broad categories: literal translations and dynamic equivalents. What is the difference, and why should you care? Bible publishers used to say that literal translations are good for study purposes, and dynamic equivalents are better for reading. So literal translations were advertised with terms like “accurate,” “reliable,” and, of course, “literal.” For dynamic equivalent translations, terms like “contemporary,” “easy to read,” and “written in today’s English” were used. Naturally, publishers do not advertise the negatives, so they did not point out that the literal translations might be a little harder to read, or that the dynamic equivalents might not be entirely faithful to the original languages of the Bible. However, more recently, some scholars have been taking this analysis in a new direction, assessing literal translations as less desirable than dynamic equivalents even for accuracy and reliability.

THE KING JAMES BIBLE Why Have Modern Bible Translations Removed Many Verses That Are In the King James Version?

Many have asked Edward D. Andrews as a Chief Translator, “In studying the modern Bible translations, I have come across some verses that are left out but that are in my King James Version or even my New King James Version, such as Matthew 18:11; 23:14; Luke 17:36. I have gotten conflicting opinions on social media. Can you please clear this up for me?”

Have you experienced this? The book of Revelation warns: “if anyone takes away from the words of the book of this prophecy, God will take away his share in the tree of life and in the holy city, which are described in this book.” Yes, removing a true part of the Bible would be a serious matter. (Rev. 22:19) But had this happened? Do you know why these verses are omitted from modern translations? You might wonder, ‘Is my modern Bible translation lacking something that the King James Version has?’ The reader of the King James Version may feel that they have something that the modern Bibles do not. Andrews will help the reader find the answers to whether verses are being omitted and far more when it comes to the differences between the King James Bible and the Modern Bible translations.

THE TEXT OF THE NEW TESTAMENT: The Science and Art of Textual Criticism

THE TEXT OF THE NEW TESTAMENT (TTNT) is an introduction, intermediate and advanced level coverage of the text of the New Testament. Andrews introduces the new and relatively new reader to this subject in the first few chapters of the TTNT. Andrews deepens his handling of the material, while still making it easy to understand in the next few chapters of the TTNT, all the while being very informative in both sections. All of this prepares the reader for Wilkins’ advanced chapters. THE TEXT OF THE NEW TESTAMENT was copied and recopied by hand for 1,500 years. Regardless of those scribes who had worked very hard to be faithful in their copying, errors crept into the text. How can we be confident that what we have today is the Word of God? Wilkins and Andrews offer the reader an account of the copying by hand and transmission of the Greek New Testament. They present a comprehensive survey of the manuscript history from the penning of the 27 New Testament books to the current critical texts. What did the ancient books look like and how were documents written? How were the New Testament books published? Who would use secretaries? Why was it so hard to be a secretary in the first century? How was such work done? What do we know about the early Christian copyists? What were the scribal habits and tendencies? Is it possible to establish the original text of the NewTestament? …

INTRODUCTION TO THE TEXT OF THE NEW TESTAMENT: From The Authors and Scribe to the Modern Critical Text

INTRODUCTION TO THE TEXT OF THE NEW TESTAMENT is a shortened 321 pages of Andrews and Wilkins 602 page TEXT OF THE NEW TESTAMENT without losing the value of content. The foremost thing the reader is going to learn is that the Greek New Testament that our modern translations are based on is a mirror-like reflection of the original and can be fully trusted. The reader will learn how the New Testament authors made and published their books, the secretaries in antiquity and their materials like Teritus who helped Paul pen the epistle to the Romans, and the book writing process of the New Testament authors and early copyists. The reader will also discover the reading culture of early Christianity and their view of the integrity of the Greek New Testament. The reader will also learn how textual scholars known as paleography determine the age of the manuscripts.

The reader will learn all about the different sources that go into our restoring the Greek New Testament to its original form. Then, Andrews will cover the ancient version, the era of the printed text, and the arrival of the critical text. After that, the reader will be given a lengthy chapter on examples of how the textual scholar determines the correct reading by his looking at the internal and external evidence. Finally, and most importantly, the reader will find out the truth about the supposed 400,000 textual errors within the Greek New Testament manuscripts. The last chapter will be faith-building and enable you to defend the Word of God as inerrant.

THE READING CULTURE OF EARLY CHRISTIANITY: The Production, Publication, Circulation, and Use of Books in the Early Christian Church

THE READING CULTURE OF EARLY CHRISTIANITY provides the reader with the production process of the New Testament books, the publication process, how they were circulated, and to what extent they were used in the early Christian church. It examines the making of the New Testament books, the New Testament secretaries and the material they used, how the early Christians viewed the New Testament books, and the literacy level of the Christians in the first three centuries. It also explores how the gospels went from an oral message to a written record, the accusation that the apostles were uneducated, the inspiration and inerrancy in the writing process of the New Testament books, the trustworthiness of the early Christian copyists, and the claim that the early scribes were predominantly amateurs. Andrews also looks into the early Christian’s use of the codex [book form], how did the spread of early Christianity affect the text of the New Testament, and how was the text impacted by the Roman Empire’s persecution of the early Christians?

400,000+ SCRIBAL ERRORS IN THE GREEK NEW TESTAMENT MANUSCRIPTS: What Assurance Do We Have that We Can Trust the Bible?

The Bible has been under attack since Moses penned the first five books. However, the New Testament has faced criticism like no other time over the 50-70-years. Both friend and foe have challenged the reliability of our New Testament. Self-proclaimed Agnostic textual scholar Dr. Bart D. Ehrman has claimed that there are 400,000+ scribal errors in our Greek New Testament manuscripts. A leading textual scholar, Greek grammarian, and Christian apologist Dr. Daniel B. Wallace has stipulated that this is true. This is of particular interest among all Christians, who have been charged with defending the Word of God. – 1 Peter 3:15.

In this volume, textual scholar Edward D. Andrews offers the churchgoer and textual student a defense against this specific attack on the New Testament. Andrews offers the reader a careful analysis of the relevant evidence, giving his readers logical, reasonable, rational assurances that the New Testament can be trusted more than ever before. He will explain the differences between the older Bible translations and the newer ones. Andrews will explain why we do not need the original manuscripts to have the original Word of God. He will reveal how reliable our manuscripts are, how they survived the elements and the persecution of early Christianity, as well as withstanding careless and even deceitful scribes. Finally, Andrews will deal with the 400,000+ scribal errors in the Greek New Testament manuscripts extensively. The author takes a complicated subject and offers his readers an easy to understand argument for why they can have confidence in the Bible despite various challenges to the trustworthiness of Scripture, offering an insightful, informed, defense of God’s Word.

MISREPRESENTING JESUS: Debunking Bart D. Ehrman’s “Misquoting Jesus” [Fourth Edition]

This fourth edition will be dealing with the Greek text of our New Testament, through the Eyes of Dr. Bart D. Ehrman, in his New York Times bestseller: Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why (2005). First, in the introduction, we will look into Bart D. Ehrman’s early life and spiritual decline as he moved from being an evangelical conservative Christian to becoming an agnostic skeptic. Second, we will open with chapter one covering the book writing process of the New Testament authors and early Christian scribes. Then, we will spend three lengthy chapters covering the reading culture of early Christianity because of Ehrman’s claim of just how low the literacy rates were in early Christianity. After that, we will take one chapter to investigate the early Christian copyists because of Ehrman’s claim that most of the scribal errors come from the first three centuries. Following this will be one of the most critical chapters examining Ehrman’s claim of 400,000 textual variants [errors] and what impact they have on the integrity of the Greek New Testament. We will then investigate Bible Difficulties and what they mean for the trustworthiness of God’s Word. After that, we will give the reader the fundamentals of some of Ehrman’s complaints, debunking them as we investigate each one throughout seven chapters.

HISTORY OF ENGLISH VERSIONS OF THE BIBLE

The fascinating story of how we got the English Bible in its present form starts 1,120 years ago. HISTORY OF ENGLISH VERSIONS OF THE BIBLE covers the fascinating journey of the Bible from the 9th century AD to the beginning of the 20th-century. The chief translator of the Updated American Standard Version Edward D. Andrews invites readers to explore the process of from the early manuscripts to contemporary translations today.

And so, it was that translators like William Tyndale were martyred for the honor of giving the people a Bible that could easily be understood. What a price they had paid, however; it was a priceless gift! Tyndale and others before and after him had worked with the shadow of death towering over their heads. However, by delivering the Bible to many people in their native tongue, they opened up before them the possibility, not of death, but life eternal. As Jesus Christ said in the Tyndale Bible, “This is lyfe eternall that they myght knowe the that only very God and whom thou hast sent Iesus Christ.” (John 17:3) May we, therefore, know the value of what we can now hold in our hands, and may we diligently study God’s Word.

THE CHALLENGE OF TRANSLATING TRUTH: Bible Translation – No Easy Matter

The Bible has faced opposition from Satan’s world since the beginning, from supposed “friend” and foe alike. An innumerable number of faithful followers of God have paid with their lives to bring us the Bible in our language today. Even today, there is much pressure from the so-called Christian community and the scholarly world to be faithful to man as opposed to being faithful to God and the original language text when translating the Bible. The closing chapters will deal with that, for now, let’s look at the hazardous duty of Bible translation and the lives of three great men. TRANSLATING TRUTH will deal with the process of going from the original language critical text to the Bible translation in English. Also, it will address the differences as well, so the reader can know which translations are to be most trusted. There are rules and principles to Bible translation that will give the reader the closest English equivalent of what God’s Word had said in the original language of Hebrew, Aramaic, and Greek. It is art to be balanced in the application of these rules and principles.

While Bible translators are no longer hung or burned at the stake, there is still enormous pressure on their lives. If a translator does not color within the lines of certain groups, they can be ostracized to the point of being unable to work. They are privately and publicly mocked. For example, the literal translators are wrongly viewed as knuckle-dragging Neanderthals who cannot give up the dated way of translating the Word of God by the modern idealist way of carrying out the work of Bible translation by the dynamic equivalent, interpretive translators. Modern-day scholars and many within the so-called Christian community will treat the translator who is faithful to God and the original text with contempt, scorn, mockery, and derision, even outright hostility.  The final section of chapters could never be exhaustive as to what could be said about the trustworthiness of our Bible but it is more than enough to give you a sense that what we have today is the closest to what we have ever had when it comes to our literal translations being a mirrorlike reflection of the originals in English.